Ging hij formeel in april al met emeritaat, zondag neemt ds. Den Butter (67) officieel afscheid van Middelharnis. Negen jaar was hij aan de gemeente verbonden.Overigens blíjft hij in Middelharnis wonen - in een stijlvol nieuwbouwhuis. „We zijn tot de conclusie gekomen dat er maar één plek is waar we willen wonen. Middelharnis.”

Dat Den Butter dominee zou worden, stond in zijn hbs-tijd nog allerminst vast. „Toen ik op mijn zeventiende van school kwam, ben ik de boekhouding ingegaan. Maar al vrij snel was me duidelijk: Dit is het niet. Ik wilde studeren. Ik wilde leraar Nederlands worden, in combinatie met geschiedenis. Daar voelde ik me het best in thuis. Tegelijkertijd was er een stuk onrust, en die werd steeds sterker. Al mijn vrije tijd besteedde ik aan het bestuderen van de Bijbel, van Brakel, van bijbelverklaringen. In Brakel las ik het hoofdstuk over de roeping tot het ambt. Daar lag heimelijk m’n begeerte, maar dat zei ik tegen niemand. Want begeerte is geen roeping, en ik wilde geen fabrieksdominee zijn.

Later heb ik er met een heel beperkt aantal mensen toch over gesproken. En eigenlijk heb ik toen iets gedaan waar ik achteraf niets van begrijp. Ik heb me aangemeld voor het admissie-examen in Apeldoorn. Dat was in 1957. Van de 24 mensen die zich hadden aangemeld, zijn er 17 afgewezen. Zeven werden er aangenomen, en daar was ik ook bij. Ik heb dat nooit goed kunnen begrijpen. Voor mijn gevoel was wat ik gezegd had zo weinig, zo vaag. Ik ben daar ook best wel eens mee bestreden: Ben je wel echt door de Heere geroepen?”

Puritanisme
Zijn eerste gemeente werd Gorinchem. Hij stond er slechts kort, van 1964-1967. „Voor mijn gevoel is mijn ambtelijke loopbaan begonnen in Bunschoten, mijn tweede gemeente. Daar heb ik veel geleerd, vooral in de omgang met Gods volk. Zij zijn als Aärons en Hurs voor me ge-(is0(

weest. Veel van die mensen heb ik moeten begraven, ik heb hun getal zien slinken. En vaak heb ik gedacht: Wie neemt hun plaats in?” (is5d(

In 1975 leidde de weg naar Canada. Ds. Den Butter diende er de Free Reformed Church, eerst in Toronto en van 1978 tot 1982 in Hamilton. „In Canada ben ik in aanraking gekomen met het puritanisme”, zegt de predikant. „En daarmee ging een wereld voor me open. Daar heb ik geleerd wat gereformeerde theologie is, en is zij een innerlijke overtuiging geworden. Dat wás zij al, maar in Canada is de gereformeerde leer vlees en bloed voor me geworden. En ik zeg het prof. K. Schilder na: Het is een weelde om gereformeerd te zijn.”

Is er in dit opzicht ook een ontwikkeling in zijn preken te bespeuren? Ds. Den Butter: „Ik denk dat ik door de jaren heen in wezen niet anders ben gaan preken. Ik geloof dat God me ervoor heeft bewáárd om dingen verkeerd te zeggen. Wel denk ik dat er een ontwikkeling te zien is in mijn beleving van de dingen. In mijn inzicht in de Schrift, in het borgwerk van de Heere Jezus, in Zijn koningsambt, in de bediening van de Heilige Geest.

Want eerlijk gezegd ben ik er wel eens blij mee geweest dat er maar in twee catechismusvragen wordt gesproken over de verkiezing. Omdat ik er niet goed raad mee wist. Totdat ik de rijkdom van dit leerstuk ging zien. Blij was ik ook wel eens dat de catechismus maar één zondagje heeft over de Heilige Geest. Totdat de Heere me iets liet zien van het werk van de Heilige Geest, ook in mijn eigen leven.”

Klankbord
Na Canada volgden Middelharnis (1982-1988), Urk (Maranathakerk, 1988-1990) en Driebergen (1990-1996). In 1996 werd ds. Den Butter voor de tweede keer aan Middelharnis verbonden.

Nu gaat hij, na een ambtsperiode van zo’n 41 jaar, met emeritaat. „Ik denk de laatste weken veel terug”, zegt de predikant. „En dan meen ik toch te mogen zeggen dat de Heere harten heeft verbroken. Dat mijn werk niet ijdel is geweest in de Heere.”

Hij wil nog iets kwijt. „In 1987 heb ik mijn eerste vrouw verloren. Toen heb ik gemerkt hoe belangrijk het voor een predikant is dat hij een goed huwelijk heeft. Want ik had geen klankbord meer. Je kunt met je vreugde en je verdriet nergens meer terecht. Ik heb die periode als een grote leegte ervaren. In 1991 mocht ik met mijn huidige vrouw trouwen. En haar steun zou ik toch met grote dankbaarheid willen noemen.”

Bewaar het Pand
Al jaren is ds. Den Butter als redacteur verbonden aan het blad Bewaar het Pand. Wordt hij in het algemeen ook als ”bewaar-het-pander” gezien? „Ik heb altijd geprobeerd het geheel van de Christelijke Gereformeerde Kerken in het oog te houden. Heel wat keren heb ik ook deel mogen uitmaken van het moderamen, één keer als preses. Omdat ik me con amore aan deze kerken verbonden weet. Daarin hebben sommigen me niet altijd begrepen.”

Jarenlang maakte de predikant ook deel uit van het deputaatschap voor de eenheid van de gereformeerde belijders in Nederland. Het ideaal -eenheid- bleef, zegt hij. „Maar ik zie het er niet meer van komen. We komen geen stap verder. Je kunt erkennen dat er op geestelijk niveau herkenning is. Dat is bijvoorbeeld gebeurd in de gesprekken met de Gereformeerde Bond. Maar als het erop aankomt, kiest iedereen toch voor zijn eigen kerkverband. En: elke kerkvereniging zou weer tot een nieuwe kerkscheuring leiden. Misschien moeten we er maar gewoon mee stoppen, met al die gesprekken. En zit er toch iets goeds in het independentisme.”

Uur der waarheid
„Heel hoog” zit hem het jongste boek van dr. B. Loonstra, waarin deze homorelaties in de christelijke gemeente „geoorloofd” noemt. „Ik ervaar het verschijnen van dit boek als een van de meest ingrijpende zaken in de geschiedenis van onze kerken”, zegt ds. Den Butter, die in Bewaar het Pand een uiterst kritische reactie schreef. „We hebben de kwestie vrouw in het ambt gehad, de liturgische kwestie, er zijn de samensprekingen met de Nederlands gereformeerden en de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt. Maar dit raakt de zaak nog fundamenteler. Hier wordt het gereformeerde spoor verlaten.

Dit kon voor ons kerkverband wel eens het uur der waarheid worden. Staan we nog eenparig op het fundament van Gods Woord, van de gereformeerde belijdenis? Durven we nog met één mond te spreken? Voor mij ligt het heel duidelijk: als Loonstra niet herroept, is er voor hem in onze kerken geen plaats meer. Hier is geen compromis mogelijk.”

Niet somber
Is ds. Den Butter somber? Hij roept zijn vrouw erbij. „Ben ik somber?” Zij: „Eerder het tegenovergestelde.”

„Er zijn veel zaken in het kerkelijk leven die me ontmoedigen”, zegt hij, „die me echt neerslachtig kunnen maken. Ik word ook echt wel eens aangevochten: anderen gepredikt, maar zelf verwerpelijk? Maar soms laat de Heere me dan toch zien dat Hij het is die Zijn kerk instandhoudt. Tot in eeuwigheid.”