Justitie en politie hebben fout op fout gestapeld bij het onderzoek naar de Schiedamse moordzaak die vijf jaar geleden aan Nienke Kleiss het leven kostte. Dat is de keiharde conclusie die de de commissie-Posthumus in haar evaluatierapport trekt.Dankzij die lange reeks van onbegrijpelijke fouten is Cees B. uiteindelijk tot achttien jaar cel en TBS veroordeeld. Nadat deze vier jaar onschuldig had gezeten, dook de echte dader op.

Achteraf bezien hebben politie en justitie tijdens het onderzoek naar de verdenkingen tegen Cees B. elk ontlastend bewijsmateriaal stelselmatig genegeerd. En lastige tegenvragen door medewerkers van het opsporingsapparaat werden niet gesteld. Eenvoudig omdat daar geen luizen in de pels waren.

Posthumus spreekt van „grove en verwijtbare” fouten, maar denkt niet aan boze opzet waardoor bewust ontlastend bewijsmateriaal zou zijn achtergehouden. Minister Donner van Justitie neemt die conclusie over. In een brief aan de Kamer noemt hij de uitkomsten van de evaluatie „zorgwekkend”, maar de bewindsman gelooft evenmin in kwade trouw.

Dat er geen sprake is van boze opzet is enerzijds reden voor opluchting, anderzijds is het ook verontrustend. Het wijst op de zwakte in de opsporingsprocedures binnen het justitieapparaat. Wanneer er bewust bewijs was achtergehouden, kon de zaak-Nienke nog afgedaan worden als een incident. Nu zijn er kennelijk te weinig veiligheidskleppen in het onderzoeksprotocol, waardoor een reële kans bestaat dat dergelijke fouten vaker voorkomen.

Terecht dat de minister van het OM verlangt snel met een verbeterprogramma te komen om herhaling in de toekomst te vermijden.

Een ijzeren regel in het Nederlandse strafrecht is dat niemand onschuldig veroordeeld mag worden. Alleen wanneer er overtuigend bewijs tegen een verdachte op tafel ligt, moet de rechter een straf uitspreken. Bij twijfel moet de rechter verdachten vrijlaten, ook al blijven er verdenkingen bestaan.

Dat laatste blijkt in de zaak-Nienke niet te zijn gebeurd. Rondom Cees B. hing een zware geur van verdenking. Hij stond bekend als pedofiel, was op het moment van de moord in het Schiedamse park en zei bovendien op zoek te zijn naar een kind om zijn verlangens te bevredigen. Kortom, alle vingers wezen in zijn richting.

En toch blijkt Cees B. Nienke Kleiss niet te hebben vermoord. Achteraf bezien had justitie twijfels moeten hebben. Er was geen DNA-bewijs tegen Cees B. En materiaal op een veter en het verhaal van een jongentje van elf wezen een andere kant op.

Bij veel Nederlanders bestaat nu opwinding en ergernis over de fouten van justitie. Mensen hebben -terecht- te doen met een man die vier jaar onschuldig achter de tralies zat.

Het vertrouwen in ons rechtsapparaat is geschonden, zo wijzen opinieonderzoeken uit. Dat is op zich te verklaren. Maar wat als de werkelijke dader niet was gevonden en Cees B. was vrijgesproken? Ook dan was er veel opschudding geweest. Dan had iedereen geroepen dat de rechter een misdadiger liet lopen op grond van een verklaring van een kind en wat afwijkend DNA-materiaal op een veter.

Dat justitie in de zaak-Nienke een reeks fouten heeft gemaakt, is haar aan te rekenen. Maar deze fouten zijn niet alleen begaan omdat de interne organisatie faalde. De gang van zaken heeft ook te maken met de toenemende druk van de publieke opinie, die van justitie vooral verlangt het kwaad te bestrijden.

Die aanzwellende roep om daadkracht van justitie is begrijpelijk vanwege de toenemende criminaliteit. Toch moet het er justitie niet primair om gaan zo veel mogelijk mensen achter de tralies te krijgen. Voorop dient te staan dat de waarheid boven tafel komt.