Nu valt dat laatste niet mee in de emotiecultuur van nu. Onze tijd is er één waarin gevoelens van mensen breed worden uitgemeten. En dan zijn met name oorlogsslachtoffers een dankbaar object.

Maar zijn zij en hun vertolkers (de media) dan per definitie vrij om te zeggen wat ze ervaren en voelen? Wast het grote kwaad dat hun is aangedaan vanzelfsprekend het kleine kwaad dat zij (mogelijk) bij het herinneren bedrijven wit? Er wordt altijd gesteld dat media er zijn om nieuwe dingen te melden, en dat zal waar zijn. Maar even belangrijk is het om vanzelfsprekendheden aan de kaak te stellen, want er is geen vruchtbaarder voedingsbodem voor ’klein kwaad’ om uit te groeien tot ’groot kwaad’ dan woorden, opvattingen, daden die gemeengoed zijn geworden.

Bestaat er zoiets als een ethiek van het herdenken? Beschaafde media, en zeker journalisten die zeggen rekening te houden met de waarden en normen van de Bijbel, zullen daar grif ja op knikken. Of toch niet?

Er is alle reden om hier aandacht voor te vragen. De zestigjarige herdenking van de bevrijding van Nederlands-Indië leverde vorige maand weer tal van verhalen op van voormalige gevangenen uit de jappenkampen in Nederlands-Indië en omgeving. En in die verhalen viel regelmatig de benaming ”Jap”. Veelal met toevoegingen in de trant van: „Die is niet te vertrouwen.”

Uit respect voor wat ze hebben meegemaakt -en dat zijn vaak gruwelen die met geen pen zijn te beschrijven- willen we slachtoffers van de Japanse agressie zoiets niet kwalijk nemen. Zij zitten immers hun leven lang gevangen in de ervaringswereld van toen, en dat is al erg genoeg.

Maar journalisten die zo’n term of zin klakkeloos citeren hebben zich wél te verantwoorden. Tegenover God, Die van ons eist dat we de naaste liefhebben -en dat betekent op zijn minst dat we hem of haar recht doen- en tegenover de Japanners van nu, die niets valt te verwijten aan toegebracht oorlogsleed.

Want wat gebeurt er nu precies zodra zo’n term als ”de Jap” valt? Het is een typering die helemaal thuishoort in een specifiek historische situatie van de jaren ’30 en ’40, maar die klakkeloos overgeplaatst wordt naar de wereld van nu. Zij wordt tot een algemeen geldende typering van een natie. Een historische term wordt omgezet in een boosaardige racistische benaming van een volk dat na zestig jaar absoluut niet is te vergelijken met de lieden die destijds in Azië rondliepen.

Een handjevol hoogbejaarde oud-militairen in Tokio en andere steden zou nog in aanmerking kunnen komen voor dit scheldwoord, maar dan moeten we toch echt op zoek naar een andere term. Déze verbale bom leidt tot onverantwoord veel ”collateral damage”. Hem laten vallen op enkele bejaardenhuizen in Japan betekent verwonding van álle Japanners.

Hij is ook schadelijk voor onze eigen jeugd. Willen we soms dat die racistisch leert denken? Het is al erg genoeg wanneer bij een voetbalwedstrijd tussen Nederland en Duitsland knaapjes van 13, 14 jaar luidkeels zingen „dat ze van die moffen hun fiets terugwillen.” Als dát het resultaat is van herdenken, kunnen we het maar beter laten.

Het zijn maar termen, zegt u, waar je niet te veel achter moet zoeken. Dan onderschat u de macht van het woord! Trilt in de benaming ”jood” niet nog altijd de herinnering aan het verleden mee? En wie deze in de mond neemt, voelt dat racistisch misbruik ervan constant op de loer ligt.

Voor ”Jap” geldt iets dergelijks. Inslikken of schrappen dus dat woord.