Amsterdam herbouwt verdwenen toren
Bijna twee eeuwen geleden verdween de karakteristieke Haringpakkerstoren uit het Amsterdamse stadsbeeld. Over twee jaar moet het bouwwerk echter weer in volle glorie zijn herbouwd. Het project vormt de kroon op vijftig jaar stadsherstel in Amsterdam.
Nu is het maar een rommelig hoekje van de hoofdstad. De hoek van de Singel en de Prins Hendrikkade, schuin tegenover het Centraal Station, staat vol met containers en -zeker na de staking van de reinigingsdienst - huisvuil.
Ooit stond hier de Haringpakkerstoren, voor Amsterdammers een begrip. Historische afbeeldingen van Amsterdam, gezien vanaf het IJ, tonen nadrukkelijk de 45 meter hoge toren. Het bouwwerk uit 1606 ging in 1829 tegen de vlakte, nadat het in onbruik was geraakt. Nadien kwam er een zeedijk op de plek waar de toren stond. Maar verder werd er nooit meer iets voor in de plaats gebouwd.
Het verdwijnen van de Haringpakkerstoren en de ook in 1829 gesloopte Jan Roodenpoortstoren was hoofdstedelijke historici al jaren een gruwel. Al in de jaren ’70 ontstonden dan ook de eerste plannen voor herbouw. Door geldgebrek kwam het er echter nooit van. Dat de plannen nu wel kans van slagen lijken te hebben, heeft alles te maken met het 50-jarig jubileum van de NV Stadsherstel Amsterdam. De organisatie knapte de achterliggende decennia zo’n 430 stadspanden op en vond het tijd voor een echte knaller. Bovendien is de operatie naar verwachting kostendekkend uit te voeren, doordat er ruimtes in en om de toren verhuurd kunnen worden.
Door de herbouw van de toren krijgt Amsterdam een belangrijk stuk architectuur terug, wordt het stadsgezicht verfraaid en krijgt een kwetsbaar stukje stad een stedenbouwkundige opwaardering, aldus Stadsherstel.
De Haringpakkerstoren, ontworpen door stadsbouwmeester Hendrick de Keyser, was onderdeel van de middeleeuwse stadsmuur. Met de ligging aan het IJ was de toren bepalend voor het straatbeeld van Amsterdam. Schippers leverden aan de kade haring af, waarna haringpakkers in de koele holte van de toren met de vis aan de slag gingen.
De karakteristieke spits van de toren maakte in 1813 plaats voor een eenvoudiger, houten exemplaar van stadsbouwmeester Abraham van der Hart. Hij maakte een paar jaar voor de verbouwing gedetailleerde bouwtekeningen van de toren. Architect Paul van Well maakte op basis van deze bewaarde tekeningen een herbouwplan. Ook de aangebouwde huisjes moeten terugkeren.
Stadsherstel wil de buitenkant van de toren authentiek laten, met middenin een moderne betonconstructie. Met de 4 miljoen euro die Stadsherstel wil lenen, kan zij een kale toren neerzetten. De Vereniging Vrienden Stadsherstel zal 130.000 euro bijdragen voor de spits. Ambachtslieden in opleiding moeten zorgdragen voor de bouw van de ingewikkelde houten spits, bekleed met lood en voorzien van sierlijke elementen. Sponsors worden gezocht voor een carillon en gouden wijzerplaten. Stadsherstel wil in 2006 beginnen met de herbouw van de 45 meter hoge toren.
Stadsdeel Amsterdam-Centrum heeft toegezegd te zullen meewerken aan de procedures voor het aanvragen van de bouwvergunningen. Begin dit jaar liet stadsdeelwethouder G. Frankfurther al weten voorstander te zijn van de herbouw van de Haringpakkerstoren en de Jan Roodenpoortstoren. Voor de komst van die toren is op dit moment echter geen geld.