De leiders van CDA, Lijst Pim Fortuyn en VVD besloten woensdag af te zien van de 1,9 miljard kostende kilometerheffing, hoewel deze vorm van beprijzing van rijgedrag al serieus werd voorbereid door het paarse kabinet. De beoogde coalitiepartners willen het Nederlandse wegennetwerk niet als proeftuin van Europa beschikbaar stellen en menen dat het driebaans maken van de belangrijkste snelwegen beter werkt in de strijd tegen de files. Zij willen daarvoor extra geld beschikbaar stellen.

„We hebben tien jaar lang alleen maar beton aangebracht en dat heeft niet geholpen”, is donderdag de verbaasde reactie van internetondernemer R. Pieper. Omdat hij vorig jaar aantoonde dat de kilometerheffing al over een paar jaar in het hele land ingevoerd kan zijn, verdween het gewraakte rekeningrijden door een achterdeur. „Nederland verspeelt zijn voorhoedeproject op een rare manier. Ik snap niet dat de partijen dit risico willen nemen.”

Onderzoeksorganen als het Centraal Planbureau (CPB), de Vrije Universiteit, de Sociaal-Economische Raad (SER) en McKinsey hebben becijferd dat de beoogde heffing zou werken als middel om files te bestrijden. Volgens prognoses zou de automobilist in 2010 gemiddeld 45 procent minder tijd in files doorbrengen.

ANWB-directeur Van Woerkom denkt niet dat de kilometerheffing nu voorgoed is afgeschreven. Hij is blij met het extra geld voor asfalt, maar waarschuwt voor te veel optimisme over directe resultaten van de aanstaande regering in de strijd tegen de files. „Vier jaar is een korte periode, maar het is belangrijk dat automobilisten zien dat er aan de mobiliteit gewerkt wordt.”

In het Nationaal Verkeers- en Vervoersplan (NVVP), vlak voor de verkiezingen door VVD en CDA om zeep geholpen, ging de kilometerheffing hand in hand met investeringen in asfalt en benutting van bestaande wegen. De doelstelling was om rond 2010 een gemiddelde snelheid van 60 kilometer per uur te kunnen garanderen, ook in de spits. CDA en VVD vonden dit niet ambitieus genoeg.

Verkeerswoordvoerder Hofstra van de liberalen voorspelde eind april zelfs dat het aantal files in vier jaar kan worden gehalveerd als razendsnel langs alle drukke wegen extra rijstroken zouden worden aangelegd. Minister Netelenbos (Verkeer, PvdA) deed dit toen af als onzin, omdat bezwaren van bijvoorbeeld een milieubeweging volgens haar meteen zou worden gehonoreerd door een rechter.

De vereniging Milieudefensie heeft donderdag al laten weten het wegstemmen van het NVVP inderdaad aan te zullen grijpen, om de aanleg van wegstroken tegen te houden. De VVD en CDA denken snel een gewijzigd verkeersplan in te kunnen dienen, maar de milieubeweging en Netelenbos stellen dat eerst alle inspraakprocedures weer doorlopen moeten worden.

De formatieonderhandelaars Balkenende, Herben en Zalm spraken woensdag weliswaar af de procedures te willen verkorten, maar dit lijkt geen sinecure. „De procedures om procedures te veranderen zijn ook erg lang”, zo wordt in kringen rond de formatieteams toegegeven.

Milieudefensie denkt dat Nederland de zogenaamde Kyoto-doelstelling voor het terugdringen van broeikasgassen niet haalt, nu de kilometerheffing, die een gunstig effect zou hebben op het milieu, er niet komt.