De Duitse paus verzekerde dat hij de inspanningen van zijn voorganger, Johannes Paulus II, voor betere betrekkingen van de Rooms-Katholieke Kerk met het jodendom „met volle kracht” wil voortzetten. Met zijn bezoek aan het joodse gebedshuis wilde hij naar eigen zeggen aanknopen bij de ontmoeting die zijn voorganger in 1980 bij zijn eerste bezoek aan Duitsland met joodse vertegenwoordigers had.

De paus ging in op de pijnlijke hoofdstukken uit de geschiedenis van de betrekkingen tussen joden en christenen in Duitsland, zoals de verdrijving van de joden uit Keulen in 1424. De holocaust noemde hij de „donkerste tijd van de Duitse en Europese geschiedenis.” Het nazisme omschreef hij als een „neoheidense rassenideologie.” Hij ging niet in op de medeverantwoordelijkheid van christenen voor de moord op 6 miljoen joden.

In de relatie tussen joden en christenen is volgens de paus nog veel te doen. „We moeten elkaar nog veel beter leren kennen.” Verschillen moeten niet onder het vloerkleed verdwijnen, benadrukte hij. „Ook en juist in dat wat ons op grond van onze diepste geloofsovertuiging van elkaar onderscheidt, moeten we elkaar wederzijds respecteren.”

Bestuurslid Abraham Lehrer van de Keulse synagoge begroette de paus als „bruggenbouwer tussen de godsdiensten.” Diens bezoek aan de synagoge is volgens hem „van enorme religieuze en politieke betekenis.” Hij wees de paus op zijn bijzondere verantwoordelijkheid voor de bestrijding van anti-joods gedachtegoed in de kerk.

„U bent een voorbeeld voor de kerk.”

Lehrer riep op tot volledige opening van de Vaticaanse archieven over de Tweede Wereldoorlog. Dat is vooral van belang in verband met de voorgenomen zaligverklaring van ”oorlogspaus” Pius XII, die er door (joodse) critici van wordt beschuldigd te weinig tegen de jodenvervolging te hebben gedaan.

Lehrer roemde de inzet van Johannes Paulus II voor betere relaties met de joden. Hij verwees onder meer naar diens bezoek aan de synagoge van Rome in 1986 en diens schuldbekentenis in 2000 over wat christenen de joden in de loop van de eeuwen hebben aangedaan.

Rabbijn Netanel Teitelbaum sprak van de „grote symbolische kracht” van het bezoek van de paus aan zijn synagoge.

Hij noemde de aanwezige moeder van Lehrer bij name, bij wie een nummer op haar arm nog steeds herinnert aan haar tijd in Auschwitz. Zij had toen niet kunnen vermoeden dat haar zoon ruim zestig jaar later in de synagoge de paus zou toespreken, zei hij.

De voorman van de joodse gemeenschap in Duitsland, Paul Spiegel, is „diep onder de indruk” van het pauselijke bezoek aan de synagoge. Spiegel meent dat het bezoek „overtuigend en geloofwaardig” was.

Paus Benedictus XVI bezoekt Keulen ter gelegenheid van de Wereldjongerendagen in en rond de stad.