VOGELPEST OF VOGELGRIEP - Vogelgriep of aviaire influenza komt in veel verschillende varianten voor. Er bestaan milde, zogenoemde laagpathogene (LPAI) varianten, en gevaarlijke, zeer besmettelijke versies, de hoogpathogene (HPAI) virussen. Men spreekt van (klassieke) vogelpest wanneer veel vogels tegelijkertijd besmet raken met een gevaarlijke variant en daaraan doodgaan.

VERSPREIDING - Trekvogels, vooral wilde eenden, dragen milde varianten van het virus bij zich zonder daar zelf ziek van te worden. Omdat deze milde vorm kan muteren in de gevaarlijke versies, vormen die virussen net zo goed een gevaar. Vogels kunnen het virus aan elkaar doorgeven via ademhaling, oogvocht en mest. Kippen en kalkoenen zijn het meest gevoelig voor besmetting. Ook mensen en handelstransporten kunnen het virus verspreiden. Reizigers kunnen dat bijvoorbeeld doen via een restje vogelpoep onder hun schoenen.

LANDEN - De vogelgriep is vastgesteld in dertien landen: Cambodja, China (en Hongkong), Indonesië, Japan, Kazachstan, Zuid-Korea, Laos, Maleisië, Filipijnen, Rusland, Taiwan, Thailand en Vietnam. In Taiwan heerst alleen de H5N2-variant van het virus. In alle andere landen is de gevaarlijke variant H5N1, die ook voor mensen dodelijk kan zijn, geconstateerd. In Japan en Zuid-Korea is tevens H5N2 gevonden. In Mongolië is deze week een nog niet vastgestelde virusversie gevonden in wilde trekvogels.

VOGELGRIEP BIJ MENSEN - Het vogelgriepvirus kan ook mensen (en zoogdieren als varkens en tijgers) besmetten. Concrete symptomen zijn koorts, spierpijn, rillerigheid, keelpijn, hoesten en een uitgeput gevoel. De symptomen komen heel snel op. Binnen twee tot drie uur voelt iemand zich echt ziek.

STERFGEVALLEN - Vier landen -Vietnam, Thailand, Cambodja en Indonesië- hebben bij de VN-wereldgezondheidsorganisatie WHO officieel menselijke slachtoffers van het virus gemeld. In Vietnam raakten sinds december 2003 negentig mensen besmet. Van hen stierven er tot nu toe 42. Thailand telde twaalf vogelgriepdoden en Cambodja vier. In Indonesië overleden onlangs nog drie mensen aan de ziekte.

PANDEMIE - De vrees bestaat dat het vogelgriepvirus zal muteren en mensen straks elkaar kunnen besmetten. Dat zou voor een wereldwijde griepepidemie (een zogenaamde pandemie) kunnen zorgen met veel slachtoffers. Eerdere grote grieppandemieën en epidemieën waren de Spaanse griep (1918), met wereldwijd naar schatting 25 tot 50 miljoen doden; de Aziatische griep (1957-58), met zeker 1 miljoen doden; de Hongkong-griep (1968), met meer dan 40.000 doden.

VACCIN EN TAMIFLU - Een vaccin tegen de vogelgriep is nog altijd niet gevonden. Hoopgevende geluiden klonken begin augustus wel over een vaccin dat het Franse bedrijf Sanofi-Aventis kweekt in bebroede kippeneieren. De eerste succesvolle tests op mensen zijn uitgevoerd. Bij een uitbraak zijn landen voorlopig echter aangewezen op de virusremmer Tamiflu (van het Zwitserse farmacieconcern Roche).

Nederland heeft hiervan 225.000 doses klaarliggen: dat is genoeg om bij een uitbraak de mensen te beschermen die betrokken zijn bij het opruimen van de besmette dieren. De Gezondheidsraad adviseerde Nederland 5 miljoen doses van het antivirale middel op voorraad te hebben. Minister Hoogervorst van Volksgezondheid volgt op dit moment dat advies op. Met deze voorraad kan straks, bij een eventuele wereldwijde griepepidemie, 30 procent van de bevolking worden geholpen.

VOGELPEST EN NEDERLAND - In 2003 werd de Nederlandse pluimveesector getroffen door de vogelpest (H7N7). Op 1349 pluimveehouderijen werden kippen, kalkoenen en eenden gedood. In totaal werden 30,7 miljoen landbouw- en hobbydieren geruimd. Negentien mensen die bij het doden van de zieke dieren betrokken waren, raakten besmet met het virus. Een dierenarts uit Rosmalen is hieraan overleden.

Bij reguliere controles van het pluimvee werden vorig jaar op vier bedrijven in Lopik, Steenbergen, Liempde en Uithuizermeeden sporen van milde varianten van de vogelgriep gevonden. Na onderzoek kon besmetting van de dieren met het virus niet worden vastgesteld.