Aan de zuidkant van het dorp liggen de rails van de Betuweroute te glimmen in de zon. Iets noordelijker -naast de voormalige fruitveiling Midden-Betuwe, die in 1999 door fusies is opgedoekt- ligt de Betuwelijn, de spoorlijn Elst-Dordrecht. De Staatsspoorwegen namen de lijn al op 16 juli 1885 in gebruik. Ook Zetten kreeg een station, waar koningin-moeder Emma in 1901 per koninklijke trein aankwam. „Ze bracht toen een bezoek aan de Heldring-stichtingen”, aldus Daan Viergever, geboren en getogen in Zetten en goed bekend met de lokale historie. „De stichtingen zijn in het leven geroepen door ds. Ottho Gerhard Heldring, die veertig jaar lang predikant was in Hemmen.”

De bekende Réveil-predikant (1804-1876) en goede vriend van Groen van Prinsterer was een sociaal bewogen man. Hij zette zich met hart en ziel in voor armen en voor mensen aan de rand van de samenleving. „Zijn werk begon in 1848 in Zetten toen hij er het Asyl Steenbeek opzette”, aldus Viergever. „Later bekommerde hij zich ook over meisjes die met justitie in aanraking waren gekomen. Bovendien waren de Heldring-stichtingen een toevluchtsoord voor kinderen van wie de ouders uit de ouderlijke macht waren ontzet.”

De Heldring-stichtingen liggen min of meer verscholen tussen de bomen langs de Wageningsestraat. Ze hebben tegenwoordig de functie van particuliere justitiële jeugdinrichting. Een hoog hek scheidt de criminele of zeer moeilijk opvoedbare kinderen van de buitenwereld. Op het terrein huist ook De Brouwerij, een school voor lager en voortgezet speciaal onderwijs.

Te midden van hoge loofbomen met hun groene kruinen is op hetzelfde terrein de Vluchtheuvelkerk nog net te ontwaren. Heldring liet het godshuis in 1867 bouwen. Het bouwwerk staat op een kunstmatige terp. In de naam zit een dubbele betekenis. „Heldring wilde dat het kerkje niet alleen een vluchtheuvel zou zijn voor de mensen aan de rand van de samenleving, maar ook voor burgers die het slachtoffer waren van overstromingen in het Betuwse”, vertelt Viergever. „Op de zolder van de kerk was ruimte genoeg.”

Mede dankzij de inspanningen van Heldring kan Zetten zich beroemen op een lange traditie van onderwijs. Niet alleen de Hemmense predikant onderkende het belang van goede scholen, ook een andere predikant zette zich ervoor in. „Ds. Van Lingen, hervormd predikant in Zetten, richtte in 1864 het eerste christelijk gymnasium van Nederland op”, aldus Viergever, die zelf jarenlang in het onderwijs zat. Niemand minder dan de latere oorlogspremier mr. P. S. Gerbrandy volgde van 1900 tot 1904 het gymnasium in Zetten voordat hij in Amsterdam rechten ging studeren. Later kwam er nog een tweede gymnasium, met als internaat het Witte Huis. In het karakteristieke pand huist sinds 2002 onder meer het Nationaal Museum Verpleging en Verzorging.

In 1991 gingen diverse Zettense scholen -waaronder het Heldring College- samen op in een brede scholengemeenschap onder de naam Hendrik Pierson College.

Burgemeester E. Tuijnman van de gemeente Overbetuwe ervaart het nog steeds als bijzonder om door Zetten te rijden en daar een deel van haar wortels te weten. „Als klein meisje kwam ik logeren bij een oudtante, een zuster van een van mijn grootvaders, die in Zetten woonde. Zelf woonde ik toen in Den Haag. Ik genoot van de kersenbongerd die aan de tuin grensde. Uit die tijd stamt ook de Tichelmanstraat, vernoemd naar mijn oudtante.”

Dit is het zevende deel in een serie over plaatsen die dit jaar een jubileum vieren.