Het begon allemaal in 1905 in het plaatsje Nyverdal, in de provincie Alberta. Daar stichtten Nederlandse emigranten de eerste CRC in Canada. Sinds 1857 bestond de CRC al in de VS, toen Nederlandse emigranten in het plaatsje Zeeland (Michigan) de eerste gemeente stichtten.

En ook die gemeente kwam toen niet uit de lucht vallen. In 1846 zette de afgescheiden predikant Albertus van Raalte al voet op Amerikaanse bodem. Hij kwam in New York aan en trok met volgelingen naar Michigan. In 1848 stichtte hij daar een Nederlandse kolonie, Holland. Hij sloot zich in 1850 aan bij de Dutch Reformed Church.

In 1857 scheidden vier kerken, bestaande uit 130 gezinnen, zich af van deze ’classis’ van nieuw gestichte kerken in Michigan en die van New Jersey. Men constateerde een gebrek aan gezonde, leerstellige prediking bij Amerikaanse predikanten, een te grote aanpassing aan de Amerikaanse cultuur en men wees het zingen van gezangen in de eredienst af. De afgescheidenen hielden het bij de psalmen. Verder was er weerstand tegen de open avondmaalspraktijk onder Amerikaanse kerken en het gebrek aan meeleven met ”de zaak van de Afscheiding” in Nederland.

De CRC heeft dus duidelijk wortels in de Afscheiding. De grootste groep onder de Nederlandse emigranten in de negentiende eeuw behoorde tot de afgescheidenen. Zij verlieten Nederland vanwege de vervolgingen in de tijd van de Afscheiding en vanwege het sombere klimaat in Europa, zowel als gevolg van de opkomende revolutie als de verslechterende economische omstandigheden.

Abraham Kuyper
Het eind van de negentiende eeuw liet een grote toename van het aantal emigranten binnen de CRC zien. Deze nieuwe lichting werd gevormd door Abraham Kuyper, die het klimaat van de CRC de decennia daarop sterk bepaalde. De gedachte van het koningschap van Christus op alle terreinen vertaalde zich in het stichten van christelijke scholen en allerlei christelijke organisaties.

De Canadese emigranten noemden hun dorp Nyverdal omdat verschillenden van hen uit zuidelijk Overijssel kwamen. Het nieuwe prairiedorp in Alberta kreeg later uitbreiding naar drie andere dorpen: Granum, Burdett en Monarch, als voortzetting van de oorspronkelijke nederzetting Nyverdal.

Nyverdal werd op den duur verengelst tot Nobleford, nog steeds een plaats waar verschillende emigrantenfamilies (onder meer afkomstig van de Veluwe) wonen. Het is een regio waarin emigrantenkerken van reformatorischen huize gevestigd zijn, zoals de Netherlands Reformed Congregation (in Picture Butte en Lethbridge), de Free Reformed Churches (in Monarch) en de Heritage Reformed Church (in Fort Macleod).

Openluchtmuseum
Toen de CRC in Canada besloot zich te vestigen in Nobleford, werd het oude kerkje, dat in 1909 voor het eerst werd gebouwd, verkocht aan een restauranthouder. Ten langen leste werd het gebouw helemaal gerestaureerd en in de oorspronkelijke staat hersteld. Het bevindt zich nu in een openluchtmuseum in Picture Butte. Tijdens de plechtige inwijdingsceremonie van dit gebouwtje in 2001 waren veel oudere leden van de CRC aanwezig. Het oorspronkelijke pomporgel werd daarbij bespeeld. Het historische gebouw wordt nu onder meer gebruikt voor trouwpartijen.

Canada is altijd behoorlijk in trek geweest bij de Nederlanders. Tussen 1946 en 1960 vertrokken 150.000 Nederlanders naar Canada, 40 procent van de totale emigratiegolf. De CRC is inmiddels behoorlijk veramerikaniseerd. De CRC werd een zusterkerk van de Gereformeerde Kerken in Nederland en volgde de progressieve ontwikkelingen binnen deze kerk doorgaans op gepaste afstand. Kwesties zoals de vrouw in het ambt, homoseksualiteit en de visie op de Heilige Schrift leidden de laatste decennia tot afsplitsingen van de CRC.

Fietsen
De fietstocht die het eeuwfeest van de CRC omlijst, begon vorige maand in Vancouver en zal eindigen aan het verste puntje aan de oostkust in Halifax (Nova Scotia) op 3 september. Niet alle 150 fietsers leggen de gehele route af. Er zijn er 99 die het hele traject trotseren, terwijl de overigen etappes afleggen van 80 tot 144 kilometer. De zes dagen fietsen worden afgewisseld met een rustdag op zondag. Tijdens deze dag wordt een kerkdienst bezocht in de plaats waar een gemeente aanwezig is. De deelnemerslijst verraadt onmiskenbare Nederlandse wortels: Hoekstra, Hiemstra, Koning, Schouten, Stuivenberg, Reitsma, Noordam, Geertsema, Jorritsma. Vooral de concentratie van Friese namen is opvallend.

De CRC telt nu 240 gemeenten en ongeveer 270.000 leden. Doel van de fietstocht is het inspireren van kerkelijke gemeenten langs de route en het inzamelen van geld voor het stichten van nieuwe kerken in Canada. Het streven is om in de komende vijf jaar 25 nieuwe kerken te stichten. „Deze fietstocht is voor ons werkelijk een geestelijke zaak”, zegt ds. John van Sloten, predikant van de New Hope Church in Calgary en deelnemer aan de tocht. „Fietsen leert ons twee dingen: we hopen meer over onszelf te ontdekken en over God, Die ons al die tijd heeft gedragen.”

Wonden
Ds. Jack Vos, emeritus predikant van de CRC in Ontario, betreurt het dat de CRC te maken heeft gekregen met de verdeeldheid. „We hadden eerder en ook duidelijker moeten aangeven waar we voor stonden. Omdat we dat niet gedaan hebben, hebben we ruimte gecreëerd voor een negatief imago van onze kerk. Het gevolg daarvan is dat we nu te maken hebben kerksplitsingen en in de jaren tachtig en negentig een aanzienlijk ledenverlies moesten incasseren. Meer dan achttien predikanten en meer 1500 gezinnen hebben onze kerken verlaten. De wonden zijn nog steeds vers. Die zullen de komende jaren blijvend gevoeld worden.”