De Argentijnse crisis, die in december begon, was een eerste slag. Sinds de Verenigde Staten een nieuwe wet hebben goedgekeurd die de binnenlandse landbouwsubsidies verhoogt, dreigen de donkere wolken boven Zuid-Amerika te blijven. Dat negatieve klimaat domineerde ook de top van Latijns-Amerika, de Cariben en de Europese Unie in Madrid.

De Amerikaanse wet verhoogt de subsidies voor boeren tot 180 miljard dollar voor de komende tien jaar. Eerder werd een wet goedgekeurd die hoge importtarieven voor staal invoert, om zo de binnenlandse staalindustrie te beschermen. „De Europese Unie, die altijd al heel protectionistisch is geweest, profiteert daar nu van om haar standpunt nog eens te versterken”, stelt Mario Marconini, directeur van het Braziliaans Centrum voor Internationale Relaties. Zowel Argentinië als Brazilië eisen dat er een raad wordt opgericht binnen de Wereldhandelsorganisatie (WHO) om te onderzoeken of de wet legaal is.

De wereldhandel is de voorbije decennia sterk gegroeid, onder impuls van grote economische machten als de Verenigde Staten, Japan en de Europese Unie. Maar vooral Washington leidde de weg naar vrijhandel sinds de jaren 30, met onder meer als doel oorlogen en conflicten te vermijden doordat landen afhankelijker van elkaar werden. „Ook daarom is de huidige trend onrustwekkend”, aldus Marconini. „Dat het Congres die protectionistische houding doorvoert was te verwachten, maar nieuw is dat ook de Amerikaanse regering er -om electorale redenen- in meegaat.”

De Amerikaanse senaat probeert momenteel ook de ”fast-track”-wet aan te passen: die geeft de president de macht om handelsovereenkomsten af te sluiten die het Congres daarna enkel kan goedkeuren of verwerpen, maar niet aanpassen. Het Congres wil zelf wijzigingen kunnen aanbrengen als de verdragen „de nationale handelsbelangen schaden.” Met die restricties kan Mercosur zijn droom om via overeenkomsten met de EU of de FTTA (de vrijhandelszone van Amerika, waarover momenteel nog onderhandeld wordt) toegang te krijgen tot de grote landbouwmarkten, wel vergeten.

Keurt het Congres de wet niet goed, of met sterke beperkingen, dan heeft ook de multilaterale onderhandelingsronde van de WHO van november vorig jaar niet veel betekenis meer. „En dat is de enige plaats waarin over een afname van landbouwsubsidies kan gediscussieerd worden”, aldus EU-commissaris voor Handel Pascal Lamy.

Verschillende Braziliaanse regeringsleden, waaronder president Cardoso zelf, zijn ontevreden over de richting waarin de gesprekken binnen Mercosur evolueren. Die problemen maken dat ook de EU minder enthousiast is om politieke of handelsakkoorden af te sluiten met Mercosur. Toch zijn die handelsakkoorden een kwestie van overleven voor de Mercosur-landen, die sterk afhankelijk van de export van landbouwproducten.

Daarom is Argentinië ook bereid om een EU-voorstel om zijn importquota’s uit te breiden, te aanvaarden in de hoop Europa zo te overtuigen om zijn landbouwsubsidies en handelsbelemmeringen op te heffen. De Braziliaanse overheid verzette zich hier aanvankelijk tegen, maar lijkt nu onder druk van Argentinië en Uruguay toch toe te geven. Maar Brazilië eist dan wel dat er ook beperkingen komen voor de import van afgewerkte producten uit Europa.

Mario Osava