Mensenrechtenorganisaties en tal van Europese landen hebben al kritiek geleverd op de rechteloze toestand van de gevangenen van Guantanamo Bay. Het gaat hierbij vooral om moslims die ervan verdacht worden voor het Afghaanse Taliban-regime gevochten te hebben of lid te zijn van de terreurorganisatie al-Qaida. Washington heeft deze gevangenen de status gegeven van „vijandelijke strijder.” Zij vallen volgens de Republikeinse regering-Bush niet onder de Conventies van Genève.

Volgens de Republikeinse senator Lindsey Graham is de situatie van de gevangenen in Guantanamo „juridisch gezien een onoverzichtelijke chaos.” Samen met John Warner -voorzitter van de commissie defensie van de Senaat- en senator John McCain werkt Graham aan wetgeving om orde in deze chaos te brengen. Guantanamo is volgens deze senatoren niet alleen een bijzonder negatief visitekaartje voor de VS, maar de wetteloze situatie van de gevangenen brengt Amerikaanse militairen in gevaar als die elders in gevangenschap zouden raken.

De senatoren maakten hun plannen donderdag bekend tijdens een hoorzitting van de commissie defensie over de situatie op de basis in Cuba.

Vertegenwoordigers van het Pentagon verdedigden daar het geval van een bijzonder halsstarrige gevangene -Mohamed Qahtani, ook wel de 20e kaper genoemd- die aan een speciale behandeling werd onderworpen die expliciet werd goedgekeurd door minister van Defensie Donald Rumsfeld.

Om zijn „wil te breken” werd Qahtani gedwongen een bh aan te trekken, kreeg hij vrouwelijk ondergoed op zijn hoofd, werd hij gedwongen om naakt te verschijnen voor zijn ondervragers onder wie ook vrouwen, werd hij bedreigd met agressieve honden en moest hij op zijn beurt ook „hondentrucs” uitvoeren. Deze behandeling, inclusief het plaatsen van een kap op het hoofd van de gevangene en het „aan de lijn” meevoeren van een gevangene, waren volgens Pentagon-woordvoerders „normale praktijken” binnen Guantanamo Bay, maanden voordat deze praktijken ook werden ingevoerd in gevangenkampen in Irak en Afghanistan.

Volgens senator Graham is het nu wel duidelijk dat het hier om officieel beleid van het Pentagon ging en dat de misbruiken die later in Irak zoveel opzien baarden niet -zoals Washington beweerde- misstappen waren van enkele kwaadwillige militairen.