Het antwoord van de catechismus moet in de goede context worden geplaatst, vindt dr. M. J. Paul, docent Oude Testament aan de Christelijke Hogeschool Ede. „In het pastoraat en de hulpverlening gebeurt dat niet altijd, met alle gevolgen van dien.”

Dr. Paul ging gisteren in op de catechismusuitspraak „onbekwaam tot enig goed.” Hij deed dat op de zomerconferentie van de christelijke studentenvereniging CSFR in het Gelderse Doorwerth, waar de studenten deze week bijeenkomen rond het thema ”Het duister belicht; over God, mens en het kwaad”.

Maakt de gereformeerde leer mensen depressief? Dat hoeft niet, meent dr. Paul. „De catechismus begint met de enige troost in leven en sterven. De afdeling over de ellende van de mens, die daarop volgt, is relatief kort. Verlossing en dankbaarheid komen vele malen uitgebreider aan de orde. Het is echter niet de bedoeling van de catechismus om een volledig mensbeeld te geven, maar om troost en houvast te bieden. De afdeling over de ellende van de mens is daarvan een onderdeel.”

„Onbekwaam tot enig goed en geneigd tot alle kwaad” mag geen geïsoleerde uitspraak zijn, benadrukte dr. Paul. „Anders noem je maar de helft. We moeten steeds de samenhang zien tussen besef van schuld, onmacht, verlorenheid én vertrouwen op God.”

Met de catechismusuitspraak wordt niet bedoeld dat mensen niet humaan en goed voor elkaar kunnen zijn. Dr. Paul: „Uit de Dordtse Leerregels blijkt dat het gaat om het onbekwaam zijn tot het zaligmakend goed. De radicale uitspraak in de catechismus gaat over het zondaarzijn en niet over het schepselzijn. De Bijbel maakt duidelijk dat wij als mensen naar Gods beeld zijn gemaakt. Persoonlijk vind ik het jammer dat deze notie er niet bijstaat in Zondag 2-4, want dat is toch ook een geweldig middel tegen depressiviteit. Die focus heeft deze zondagsafdeling niet.”

Op het omslag van het EO-programmablad Visie las dr. Paul gisteren de woorden: „Ik geloof dat God van mij geniet.” „Daar moest ik natuurlijk wel even over nadenken, maar het is wel zo. In de gereformeerde gezindte zouden we zeggen: „God verlustigt Zich in het werk Zijner handen.””

Dat de mens helemaal niets kan, noemde dr. Paul een „tragisch misverstand.” „Als we spreken over de doodstaat van de mens, begrijpen sommigen niet wat de menselijke verantwoordelijkheid inhoudt.” Volgens de oudtestamenticus gebeurt er in de gereformeerde scholastiek van dr. Steenblok „iets merkwaardigs. Men belijdt de doodstaat van de mens, maar ineens is de logica uitgezonderd. Ze redeneren vanuit de verkiezing van eeuwigheid en komen met een consequente en logische redenering dat de mens niet in kan gaan op de uitnodiging van het Evangelie. Met deze logica kunnen veel bijbelteksten buiten gebruik worden gesteld.”

In de Bijbel is geen sprake van een afgerond systeem, aldus dr. Paul. „Liever zou ik met Luther willen zeggen dat het verstand bedorven is en dat de logica niet betrouwbaar is. We aanvaarden Gods Woord in zijn schijnbare tegenstrijdigheid die wij met ons verstand nooit rond kunnen krijgen.”

Hij ziet een duidelijke tegenstelling tussen het mensbeeld van de Heidelbergse Catechismus en dat van de huidige samenleving. „Velen denken dat de mens zo slecht niet is. Hitler, Stalin en Mao, die meer dan 60 miljoen slachtoffers op hun geweten hebben, worden niet als representatief beschouwd. Wie daarentegen het mensbeeld uit de gereformeerde traditie neemt, kan er op rekenen dat ook andere mensen dan Hitler en Stalin onder zekere omstandigheden tot vreselijk gedrag jegens hun naasten in staat zijn. Denk aan Armenië, Rwanda, Uganda en Irak.”

In een van de gevonden geschriften van Mohammed B., die terechtstaat voor de moord op Theo van Gogh, staat de zin: „Het zou mooi zijn als de vestiging van de sharia in Nederland wordt ingeluid met het te pletter vallen van Wilders van de Euromast.” Dr. Paul: „Politici met een humanistisch mensbeeld kunnen weinig met dergelijke uitspraken. De mens is toch van nature goed? Maar wie het mensbeeld van de catechismus volgt, is realistisch. Het kwaad leeft diep in de mens.”