In navolging van Spanje en Frankrijk wil ook Italië ’hersenspoelen’ strafbaar maken, ofwel iedereen die iemand anders psychisch onderwerpt „door geweld, bedreiging, chemische middelen, chirurgische ingrepen of praktijken om de persoonlijkheid te beïnvloeden”, zoals in het wetsvoorstel staat. Als deze daden hard gemaakt kunnen worden, kan in een strafproces een gevangenisstraf van maximaal acht jaar worden opgelegd.

Het wetsvoorstel is bedoeld tegen sekten of pseudo-religieuze groeperingen die onder jongeren sterk aan invloed winnen. Met name satanische sekten zijn in Italië een ware plaag. Volgens onderzoekers zouden in Italië zo’n 250 satanische groepen actief zijn waarbij 5000 mensen zijn aangesloten, voor het merendeel jongeren tussen de 17 en de 28 jaar. Maar de antropologe Cecilia Gatto Trocchi, een onderzoekster naar sekten, meent dat wel 0,5 miljoen mensen zich aangetrokken voelen tot satan.

Welke uitwerking zo’n ’lidmaatschap’ kan hebben, blijkt uit de verrichtingen van een satanische bende in Lombardije, die het leven kostten aan acht mensen. Ten minste drie jongeren pleegden onder zware druk zelfmoord, twee minderjarige leden werden levend begraven. De daders zeiden psychisch onder invloed te zijn geweest van de eveneens zeer jonge leider.

Als in Italië de wet er komt, is dat vijfentwintig jaar na de afschaffing ervan. Een soortgelijke wet uit 1930 werd in 1981 afgeschaft op aandringen van de Constitutionele Raad. Deze instantie, die de legitimiteit van wetgeving beoordeelt, meende dat de wet te vaag was opgesteld, waardoor er ruimte was voor arbitraire beslissingen. „Om deze twijfels weg te nemen, hebben we de gedragingen die bij het hersenspoelen horen nauwkeurig omschreven,” zegt Maria Elisabetta Alberti Casellati, onderminister van Gezondheid, en opsteller van het wetsvoorstel.

Maar niet iedereen is overtuigd van de noodzaak van speciale wetgeving. Linkse politici vinden dat de godsdienstvrijheid in gevaar komt. Ook veertig sociologen en godsdienstwetenschappers uit Italië en het buitenland maken bezwaar. In een open brief schrijven ze dat bijzondere wetten tegen sekten de algehele godsdienstvrijheid in gevaar brengen. Onder de ondertekenaars is ook de Belg Karel Dobbelaere van de Katholieke Universiteit van Leuven.

Volgens de opstellers is Italië nu nog een voorbeeld van godsdienstvrijheid. Nieuwe wetgeving zou die positie lelijk aantasten. „Discriminatie van ideeën, hoe uitzonderlijk of impopulair ook, is een verleiding die onze democratie moet kunnen weerstaan.” De briefschrijvers klagen dat er niet eens een goede omschrijving van het begrip ”sekte” bestaat, waardoor ook allerlei bewegingen binnen de gevestigde kerken door de wet kunnen worden getroffen.

Massimo Introvigne, directeur van een instituut dat nieuwe religieuze bewegingen (ofwel sekten) bestudeert, meent bovendien dat sekten kunnen worden aangepakt door bestaande wetten die oplichting en misleiding aanpakken. Tegen zwaardere misdrijven kan eveneens worden opgetreden, zoals bleek uit het strafproces tegen de satanische bende uit Lombardije. De rechter deelde gevangenisstraffen uit tot dertig jaar. De aanklacht luidde eenvoudig: moord met voorbedachten rade. Daarvoor was geen bijzonder wetsartikel nodig.

Of het voorstel ook wet wordt, heeft weinig te maken met eventuele parlementaire steun. De coalitiepartijen staan sowieso achter het voorstel. Grotere dreiging is dat het einde van het kabinet-Berlusconi in zicht is. Volgend jaar mei staan de landelijke verkiezingen op het programma.

Voordat een wettekst in de Italiaanse staatscourant wordt gepubliceerd, gaan de leden van beide kamers van het parlement er elk tweemaal naar kijken. Dat kost in de regel veel tijd.