Het misdrijf, bijvoorbeeld moord, doodslag of verkrachting, kan de dader niet volledig worden aangerekend omdat hij psychisch ziek was. Door die ziekte is er, volgens de gedragsdeskundigen die bij de berechting zijn betrokken, ook een kans op herhaling. Momenteel hebben zo’n 1600 mensen tbs.

In een tbs–kliniek behandelen psychiaters de dader voor zijn stoornis. In praktijk duurt zo’n behandeling al gauw vijf jaar, stelt het openbaar ministerie (OM). Maar soms kan het ook veel langer duren. De rechter kan de tbs–maatregel steeds met een of twee jaar verlengen. De momenteel langstzittende tbs’er, Theo H. heeft deze straf al 45 jaar.

Volgens het OM wijst onderzoek uit dat 80 procent van de terbeschikkinggestelden na behandeling geen zware misdrijven meer pleegt, de andere 20 procent dus wel. Sommige deskundigen rekenen met een iets hoger recidive–cijfer: ruim 30 procent.

In principe zit iemand voor de duur van zijn tbs dag en nacht opgesloten in de kliniek, maar als het beter gaat en het einde van de behandeling in zicht komt, kan de tbs’er (begeleid) verlof krijgen. Dat verlof, waarvoor de minister van Justitie per geval expliciet toestemming moet geven, dient volgens het OM vooral een therapeutisch doel: de veroordeelde moet langzaam weer wennen aan een leven buiten de muren van de kliniek. De proefverloven worden per jaar duizenden keren toegestaan, soms voor enkele uren, soms langer.

Op zijn website erkent het OM dat tbs’ers soms ontsnappen tijdens hun proefverlof. „Dit zou alleen te vermijden zijn, als verlof niet meer mogelijk zou zijn. In dat geval zou de behandeling echter aanzienlijk worden bemoeilijkt en misschien zelfs nooit slagen. Verlof is daarom een wezenlijk onderdeel van de tbs–maatregel". Op dit moment zijn vijf tbs’ers ’ontsnapt’. Volgens het ministerie van Justitie zitten de meesten daarvan waarschijnlijk in het buitenland.

Al voordat de nu aangehouden tbs’er W. S. (Schippers) de benen nam, laaide de discussie over het gevaar van proefverlof op. Het meest pregnant gebeurde dat vorig jaar na de ontvoering en mishandeling van een 13–jarig meisje uit Eibergen door een tbs’er die niet terugkeerde van verlof. Minister Donner (Justitie) scherpte daarop de regels rond proefverloven aan.