In de campagne voorafgaand aan het referendum stonden de emoties van het nee-kamp tegenover de argumenten van het ja-kamp. Dat leidde tot het keiharde nee dat de Nederlandse bevolking gisteren heeft uitgesproken tegen de Europese grondwet. Dat is althans de analyse van D66-leider Dittrich.Emotie tegenover argumentatie. Gesteld dat de D66-politicus gelijk heeft, dan is op zijn minst te constateren dat de argumenten van de voorstanders van de grondwet kennelijk niet zo sterk waren, dat ze de bezwaarden wisten te overtuigen.

Bovendien zegt Dittrich hier nogal wat. Feitelijk beweert hij dat meer dan de helft van de burgers zich laat leiden door gevoelens en niet door goede, rationele overwegingen. Over arrogantie van politici tegenover de burgers gesproken.

Maar de tegenstelling die de D66-voorman oproept, doet ook geen recht aan de werkelijkheid. Ook het ja-kamp heeft zich bediend van emoties. Toen argumenten kennelijk niet hielpen, schetsten vooraanstaande politici de meest verschrikkelijke doemscenario’s die de dag na een negatieve referendumuitslag zich zouden kunnen aandienen.

Een kleine bloemlezing. Bij een nee „gaat het licht uit” (Brinkhorst), „verpesten we onze status in Europa” (Balkenende), „stijgen onze betalingen aan de EU” (Zalm) of „wordt het misschien wel oorlog” (Donner). Kortom, als dat allemaal waar wordt, staat ons nog veel rampspoed te wachten.

Het is daarom verbazend dat het kabinet vandaag niet in spoedzitting bijeenkwam om een strategie te bepalen voor de voorzegde rampspoeden. Nee, inmiddels zingen ja-stemmers en neezeggers de lof van het referendum. Het is goed dat de burger zich heeft uitgesproken, zo is het algemeen gevoelen. Geen rampenoverleg dus. Waren de uitspraken van de genoemde politici dan toch vooral emotionele erupties?

Vooral is opmerkelijk dat de regering bij monde van premier Balkenende na het bekend worden van de uitslag ineens haarscherp weet de analyseren waarom de burgers in meerderheid tegen de Europese grondwet hebben gestemd. De kiezer is bang voor verlies van soevereiniteit, vindt de Europese intergratie te snel gaan en wil minder aan Brussel betalen.

Dat zijn precies de voornaamste bezwaren die de politici uit het nee-kamp steeds hebben aangevoerd. Waarbij kan worden aangetekend dat de VVD, een fervent deelnemer in het ja-kamp, al jaren roept dat Nederland te veel aan Europa betaalt. Is de uitslag voor de liberalen eigenlijk niet een koekje van eigen deeg?

De grote vraag blijft waarom de regering pas nu tot genoemd inzicht komt. Is het Europese virus dan werkelijk zo giftig dat het ieder zicht op de politieke werkelijkheid vertroebelt? Daar lijkt het wel op.

De uitslag van het referendum zet het sein op rood voor de voortdenderende Europese trein. Maar het doet meer. Het is ook een krachtig signaal naar de politiek dat de burger met een groot gevoel van onbehagen zit. Ongetwijfeld speelt daarin onvrede mee over het huidige kabinetsbeleid. Het moet vooral gezien worden als een roep om veiligheid en zekerheid.

Kennelijk biedt een sterk geïntegreerd Europa die zaken in de beleving van de burger onvoldoende. Hij is bang dat Nederland opgeslokt wordt door het bureaucratische monster in Brussel waaraan hij zich verder arm mag betalen. Dat betekent dat de regering zich sterk moet maken voor een ander Europa met een beperkter takenpakket.

Noem die behoefte aan veiligheid gerust emotie. Maar die is wel essentieel voor het welbevinden van de burger. Wanneer de regering daar niet aan tegemoet komt, zal de gapende kloof tussen politiek en kiezer alleen maar groter worden.