De hoogleraar symboliek aan de Vrije Universiteit kritiseerde „de oppervlakkigheid die juist in onze gemeenten de kop opsteekt. Als we dat niet in de gaten hebben, vervlakt Psalm 103: „Gij doet ons niet naar onze zonden.” Dan gaan we zeggen dat Onze-Lieve-Heer de kwaadste niet is. Ik hoop dat de boodschap dat alleen uit de dood het leven komt, in de gemeenten gehoord zal worden. Anders vergaat het ze net zoals de middenorthodoxe gemeenten die bloeiden in de jaren zestig. Als ik er nu preek, ben ik in de regel de jongste.”

De bezinningsavond, over de vraag ”Kan de kerk nog wel aan zending doen?”, was het vervolg op een discussie die prof. Van de Beek en de IZB vijf jaar geleden voerden. Destijds zei de hoogleraar dat de zendingsorganisatie zich veel te druk maakte om bij de postmoderne mens in het gevlij te komen.

De IZB heeft de handschoen nu opnieuw opgepakt. Woensdag legde bond de hoogleraar de vraag voor hoe hij missionair kan zijn door een afgezonderde positie in de te nemen. „Zending die niet ingaat in een cultuur, mislukt.”

Vorig jaar constateerde prof. Van de Beek onder andere in het evangelische kwartaalblad Soteria dat de kerken een sterke nadruk leggen op hun eigen activiteit. „Dat komt ook tot uiting in de manier waarop de kerk krampachtig probeert aantrekkelijk te zijn voor de wereld, terwijl het erom gaat aantrekkelijk te zijn voor haar Heer.”

In zijn lezing woensdagavond schetste de hoogleraar allereerst drie typen van theologie in de kerk. Allereerst noemde hij de theologie van de vooruitgang, waarbij het accent ligt op wat wij doen. Daarnaast is er de theologie van de geborgenheid: „Als reactie op de behoefte aan veiligheid wordt verkondigd dat God voor ons zorgt. Het ideaal van de zondagse dienst is dat we mooie liederen zingen, een fijne preek horen en bemoedigd en getroost huiswaarts gaan.”

Het derde type theologie is die van oordeel en gerechtigheid: God richt de wereld en brengt de grote scheiding aan. Prof. Van de Beek: „Dit is volgens de Schriften het goede bericht. Daarvan mogen we geen duimbreed afwijken. Deze wereld is geoordeeld en de zaligheid is in geen ander dan in Christus. Gemeentegroei is geen doel op zichzelf. Het gaat om niets anders dan de verkondiging van Jezus Christus als onze enige Redder.”

Het is ook nodig te weten aan wie we de boodschap doorgeven, aldus de inleider. „De joden een jood worden en de Grieken een Griek wil niet zeggen dat we ons moeten aanpassen. Juist om goed te onderscheiden dat we ons niet aanpassen, moeten we weten wat mensen denken en voelen.”

Prof. Van de Beek haalde Paulus op de Areópagus aan ter illustratie van de verhouding tussen inzicht in de cultuur en de boodschap van het Evangelie. „Hij haakt aan bij de cultuur omdat hij erop afgehaakt is. De boodschap van Paulus in Athene kan ook in de eenentwintigste eeuw niet anders zijn. Dat is de boodschap van het oordeel. Onze enige troost in leven en sterven is dat we niet van onszelf zijn, maar het eigendom van onze trouwe Zaligmaker. O, blinde schrik. Mijn God, mag ik niet eens mijzelf behouden?”

Leven is alleen mogelijk door de opstanding uit de dood en wel in Hem die God uit de dood heeft opgewekt, stelde de hoogleraar. „Door Zijn dood is nu de wereld dood voor mij. Ondergaan in de dood is voor verwende mensen geen aantrekkelijk vooruitzicht. Maar het Evangelie behaagt mensen niet. Het is bedoeld om te redden.”

Concreet betekent dit volgens prof. Van de Beek „niet de Alpha-cursus, maar de verkondiging van Christus door Zijn Geest van oordeel.”

Hoe doe je dat in een cultuur waarin dit volstrekt „not done” is? „Het onvermijdelijke lot van een evangelist is uitgelachen en vervolgd worden. Zending bedrijven op de Areópagus is het allervervelendste. De afgang die ze je aandoen.”

Dr. P. J. Visser, bestuurslid van de IZB en predikant in Den Haag, zei in een reactie op de lezing het roerend eens en radicaal oneens te zijn met prof. Van de Beek. Hij beaamde „het Evangelie van de Gekruisigde en Opgestane in Wie Gods ultieme oordeel en onze enige gerechtigheid op beslissende wijze aan het licht gekomen zijn.” De predikant is echter wars van „de staccatoachtige en antithetische wijze waarop Van de Beek dit Evangelie gecommuniceerd wil zien. Volgens hem is deze wereld louter en alleen een geoordeelde wereld waaraan geen enkele eer te behalen is. In zo’n wereld heeft het voor God geen zin om ingangen te zoeken. En zouden wij dit dus ook niet moeten doen.”

Dr. Visser is van mening dat deze verkondiging leidt tot „een geforceerde benadering van mensen waarbij het slikken of stikken is. Een dergelijke benadering kan gaan functioneren als een belemmering voor de doorwerking van het Evangelie. Het heil wordt te plompverloren aangezegd, waardoor het moeilijk in goede aarde kan vallen.”

Oneens is het IZB-bestuurslid het met de manier waarop prof. Van de Beek de boodschap erin hamert. „Als ik elke week op deze manier zou preken, zou de kerk binnen enkele jaren leeggelopen zijn.” In de gereformeerde theologie ligt het volgens de Haagse predikant genuanceerder. „De wereld is weliswaar van God afgevallen en ligt als zodanig onder het oordeel. Maar hij is en blijft tegelijk Zijn wereld die Hij in zijn val barmhartig heeft opgevangen.”

Ds. Visser pleitte voor een missionaire benadering in navolging van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest, die de mens zoeken in een weg van vernedering. Een benadering die aanknopingspunten zoekt in het leven van mensen. „God overrompelt mensen niet met de boodschap van sterven en opstaan, maar daalt af in hun bestaan. Hij is niet los van deze wereld. Daarom is het onze opdracht om ons in de evangelisatie met huid en haar te geven.”

Tijdens de forumdiscussie kwam van verschillende kanten kritiek op de lezing van prof. Van de Beek. Zo zou de liefde van God en de hoop voor de wereld daarin ontbreken.