Na tweeënhalf uur aan het woord te zijn geweest, verdaagde de rechter de zitting naar dinsdag.

Volgens zijn advocaten is al vrijwel zeker dat de eens rijkste man van Rusland de maximaal tegen hem geëiste straf van tien jaar strafkamp zal krijgen. Maar volgens hen zal het nog wel dagen duren voordat dit definitieve vonnis wordt uitgesproken.

Bovendien kondigde de openbaar aanklager afgelopen vrijdag aan dat er weer nieuwe aanklachten in voorbereiding zijn. Deze zouden samenhangen met vermeende witwassing van miljarden aan illegaal geld gedurende de jaren 2000 tot 2003. Formeel is er echter geen enkel detail bekendgemaakt. Advocaten zien in deze nieuwe aanklachten een stok achter de deur: indien deze week niet de maximaal geëiste straf voor Chodorkovski wordt binnengehaald, zullen ze pas daadwerkelijk van stal worden gehaald.

De rechter achtte het gisteren in ieder geval bewezen dat Chodorkovski schuldig is aan belastingontduiking, diefstal, fraude en minachting van het gerecht. De al in oktober 2003 gevangengezette zakenman hoorde deze uitspraak in een kooi op ontspannen wijze aan, terwijl buiten zich zo’n 500 sympathisanten van Chodorkovski hadden verzameld.

De formele kern van de rechtszaak vormt de privatisering van de kunstmestfabriek Apatit in 1994. Daarbij zouden de ex-topman van Yukos en zijn eveneens in staat van beschuldiging gestelde zakenpartner P. Lebedev via hun bedrijf Menatep voor 283 miljoen dollar (225 miljoen euro) aan staatseigendommen hebben verduisterd.

Chodorkovski zou in de jaren negentig echter ook andere geprivatiseerde ondernemingen op grote schaal en op illegale wijze hebben verworven. Bovendien ligt zijn eigen bedrijf Yukos al lange tijd zwaar onder vuur vanwege grootschalige belastingontduiking.

Yukos dreigt hieraan ten onder te gaan, zeker nadat het Kremlin vorig jaar december besloot de veruit grootste productiedivisie, Joeganskneftegaz, onder dubieuze omstandigheden te veilen. Deze is uiteindelijk in handen gekomen van de Russische staatsoliemaatschappij Rosneft. Een jaar eerder was Yukos nog Ruslands grootste en winstgevendste oliemaatschappij en goed voor eenvijfde van de totale Russische olieproductie.

Evenals alle andere Russische bedrijven maakte het olieconcern de afgelopen jaren op grote schaal gebruik van de legale mazen in de Russische wet om de belastingafdracht te minimaliseren.

De wijze waarop Chodorkovski na de val van het communisme begin jaren negentig zijn zakenimperium heeft opgebouwd, wijkt ook niet af van hoe collega-zakenlieden dit deden. Maar terwijl andere zakenlieden en bedrijven niet zijn vervolgd, zijn Chodorkovski en Yukos door de autoriteiten keihard aangepakt.

Aanvankelijk leken de Russische autoriteiten eropuit te zijn de machtspositie van Chodorkovski te breken vanwege zijn openlijke steun aan liberale oppositiepartijen en zijn openlijke presidentiële ambities. Inmiddels lijkt het erop dat het uiteindelijke doel van het Kremlin de renationalisatie van Ruslands olieproductie is, waarbij de ontmanteling en toevoeging van Yukos tot Rosneft slechts een eerste stap in een hele reeks vormt.

De volstrekte willekeur die de acties tegen Chodorkovski en Yukos kenmerken, zorgt voor snel toenemende onzekerheid onder westerse investeerders in Rusland. Er is grote twijfel gerezen over de mate van bescherming van de eigendomsrechten in het land.