In 1998 is binnen de EU al een richtlijn aanvaard voor de patentering van biotechnologische uitvindingen. Die biedt echter onvoldoende duidelijkheid voor hoe te handelen in de sfeer van de stamcellen. Daarom heeft de Commissie de zogeheten Europese Groep voor Ethiek geraadpleegd.

Dinsdag presenteerde de voorzitter, de Franse mevrouw Lenoir, in Brussel het rapport met de conclusies. De ethici menen dat regels ten aanzien van research op embryo’s in ieder geval een zaak zijn van de individuele lidstaten, „zoals ook geldt voor het ingrijpen in zwangerschappen”, aldus Lenoir. De nationale wetgeving ten aanzien van experimenten verschilt sterk. Duitsland kent een verbod, terwijl Groot-Brittannië juist zeer ruime bepalingen hanteert.

Naar het inzicht van de experts dient een octrooi op stamcellen niet uitgesloten te zijn. Maar die cellen komen daarvoor alleen in aanmerking als ze dusdanig zijn bewerkt dat vaststaat voor welke concrete therapeutische doeleinden ze gebruikt gaan worden. Wellicht openen ze in de toekomst de weg om ernstige ziekten als alzheimer, parkinson en diabetes te genezen en bieden ze straks een alternatief voor transplantaties.

De ethische aspecten die hierbij aan de orde zijn, vormen ook een onderwerp van discussie bij het vaststellen van normen voor het verstrekken van EU-subsides voor allerlei projecten in de laboratoria. Volgende week moet het Europees Parlement zich daarover uitspreken.

De adviseurs huldigen verder de opvatting dat een octrooi de ontwikkeling van de wetenschap niet mag belemmeren. Dat betekent dat onderzoekers zoveel mogelijk toegang moeten hebben tot beschikbaar materiaal. Zij geven in overweging een Europees redinsdag, een soort databank, aan te leggen waarin vermeld staat waar iemand terechtkan om bepaalde informatie over ongemodificeerde stamcellijnen te verkrijgen.

De in 1991 opgerichte werkgroep omvat twaalf personen uit evenzoveel landen. De Oostenrijkse hoogleraar Virt neemt bij de nu opgestelde aanbevelingen een afwijkend standpunt in. Hij draagt de overtuiging uit dat er vanaf de bevruchting sprake is van menselijk leven. Hij acht ingrepen op een embryo daarom immoreel en vindt dat er dus ook geen patent daarop mag worden verleend.

„Dit toont aan dat er limieten zijn aan de harmonisering. Er zijn immers vaak gevoelige, religieuze kwesties in het geding”, tekende Lenoir in een toelichting hierbij aan. Zij sprak van „een heel moeilijk debat.” „We willen het wetenschappelijk en economisch potentieel van de EU opwaarderen zonder mensen en hun gevoelens voor het hoofd te stoten.”