Vrijspraak voor Eric O.
Een luid applaus steeg op toen het gerechtshof in Arnhem marinier Eric O. woensdag vrijsprak, net als de rechtbank dat al eerder had gedaan. De 44–jarige sergeant–majoor heeft niet in strijd gehandeld met de geweldsinstructies voor Nederlandse militairen in Irak, zoals het openbaar ministerie (OM) had gesteld.
Niet alleen in de rechtszaal heerste tevredenheid, ook politici en vakbonden reageerden verheugd op de vrijspraak van O. Wat minister Kamp van Defensie betreft, geldt er voor „deze vakbekwame en rustige militair geen enkele beperking voor de inzet in het binnenland of het buitenland”.
Door het overtreden van die dienstvoorschriften zou O. in december 2003 een Irakees hebben gedood. Het OM had hiervoor zes maanden voorwaardelijke militaire detentie en 240 uur taakstraf geëist. Hoewel het OM volgens het hof in zijn recht stond vervolging in te stellen, is het onderzoek niet volledig geweest en heeft het de zaak in eerste instantie veel te zwaar ingezet. Dat kwam mede doordat het OM „kennelijk onvoorbereid was hoe een dergelijk incident aan te pakken”.
Of met de vrijspraak een einde komt aan de affaire rond Eric O., valt nog te bezien. Het OM overweegt nog in cassatie te gaan bij de Hoge Raad. G.J. Knoops, de advocaat van O., noemde de uitspraak een „volkomen terechte vingerwijzing aan het adres van het OM”.
Eric O. loste op 27 december 2003 waarschuwingsschoten op een groep Irakezen die mogelijk een container wilden plunderen. O. had met zijn eenheid de opdracht die container te bergen. Toen de situatie volgens de marinier te dreigend werd, loste hij een waarschuwingsschot in de lucht en een in de grond. Een Irakees zou hierdoor zijn getroffen en gedood.
Volgens het hof moest O. die dag opereren onder moeilijke en hectische omstandigheden. De marinier is met het afvuren van de waarschuwingsschoten „binnen zijn bevoegdheden gebleven en heeft niet grof en aanmerkelijk onvoorzichtig gehandeld, zoals het OM stelde”.
Het hof volgde in zijn uitspraak het oordeel van de rechtbank en is het daarmee niet eens met het OM, dat stelde dat de rechtbank op onterechte gronden tot vrijspraak was gekomen. Die sprak O. vrij op basis van de internationaal geldende geweldsvoorschriften. Volgens het OM was de rechtbank hierin te ver doorgeschoten en had de rechtbank de Nederlandse dienstvoorschriften als uitgangspunt moeten nemen. Mede hierom was het OM in hoger beroep gegaan. Het hof deelde het standpunt van het OM niet. Nederlandse militairen op een buitenlandse missie hebben een samenvatting en Nederlandse vertaling van de internationaal geldende geweldsinstructies op zak. Volgens het hof is het toepassen van niet voorzien geweld, dat niet is opgenomen in die Nederlandse dienstvoorschriften maar past binnen het kader van de internationale regels, toegestaan.
Ook noemde het hof in zijn arrest de voorzitter van het college van procureurs–generaal, J. de Wijkerslooth. Hij had terughoudendheid in acht moeten nemen over de zaak tijdens een interview in het televisieprogramma NOVA in januari 2004. En dat heeft hij niet gedaan, aldus het hof. „Vanwege de geruchtmakende zaak had justitie rekening moeten houden met overbelichting, maar dat is hier niet gebeurd”. Toch heeft dit geen nadeel opgeleverd voor de marinier, oordeelde het hof. De Wijkerslooth wilde woensdag niet reageren op de opmerkingen van het hof.
Volgens VVD–Tweede–Kamerlid Van Baalen is gebleken dat het OM onvoldoende kennis en ervaring heeft voor de behandeling van schietincidenten als die op 27 december 2003 in Irak. Hij noemde de vrijspraak „een terechte klap in het gezicht van het OM”.
Tweede–Kamerlid Van Haersma Buma van het CDA stelt evenals Van Baalen dat uit de uitspraak blijkt dat „kennis en begrip bij het OM over de buitengewoon moeilijke omstandigheden van militairen op missie onvoldoende waren”. Voor PvdA–Kamerlid Eijsink is duidelijk geworden dat er meer afstemming nodig is tussen Justitie en Defensie. D66–Kamerlid Bakker meent dat „het recht heeft gezegevierd”.
Ook voorzitter J. Debie van de grootste militaire vakbond VBM/NOV deelde de kritiek op het OM. „Het OM moet nog veel leren, want er is daar te weinig kennis”. Debie’s collega Kleian, voorzitter van de bond ACOM, is „stinkend blij” voor Eric O… Vakbond AFMP stelt dat de rechter heeft uitgesproken dat de regels voor geweldgebruik breder getrokken moeten worden dan alleen de Nederlandse regels.