Nederland kent ongeveer zestien verschillende islamstromingen, waarvan Haarlem er zes telt. Van die zes is de Selimiye de grootste. De gemeenschap is gehuisvest in een zogenaamde schuilmoskee. Deze ligt verscholen tussen bestaande bebouwing. Architect ir. Fedde Reeskamp kreeg van het Selimiye-bestuur de opdracht een nieuwe moskee te ontwerpen. Hij liet zich inspireren door de Samarra-moskee in het Iraakse Tigir.

Volgens discussieleider Bernard Hulsman, redacteur bij NRC Handelsblad, is de vraag actueel in welke stijl Nederlandse moslims moskeeën moeten bouwen. Dat die vraag opgeld doet, demonstreerde hij met het voorbeeld van de Rotterdamse Essalam-moskee, waar wethouder M. Pastors (Leefbaar Rotterdam) zich vorig jaar tegen keerde. Pastors zei dat het ontwerp te opzichtig was en volgens hem een verkeerd signaal gaf. „Terwijl de eerder voltooide Mevlana-moskee in dezelfde stad helemaal geen problemen gaf. Er verandert dus wat”, aldus Hulsman.

De vraag doet zich thans voor of architecten zich moeten laten inspireren door traditionele moskeeën of dat zij zich meer moeten richten op een eigentijds ontwerp. Traditionele moskeeën ogen als moskeeën uit oosterse landen en worden door de Nederlandse architectuurwereld getypeerd als heimweemoskee. Eigentijdse moskeeën worden, onder anderen door de jonge architecten Abdeluahab Hammiche en Ergun Erocu van het bureau Memar Dutch, bestempeld als poldermoskee.

Argumenten voor een heimweemoskee zijn de koepel en de minaret als oerbeeld. Argumenten voor een poldermoskee zijn de integratie van deze elementen in het gebouw.

Architect Reeskamp zegt dat hij zelf niet gedacht heeft aan de keuze tussen het ontwerpen van een heimwee- of een poldermoskee. Wel geeft hij toe dat de vorm van de nieuwe moskee uiteindelijk is bepaald door de Haarlemse welstandscommissie. Hij heeft gekozen voor een koepel en een ruim 32 meter hoge minaret die los staat van de moskee. „De minaret heeft op die plaats een zichtfunctie”, zegt hij.

Volgens architect Abdul Hamid Oppier, de ontwerper van de Surinaamse Shaan E. Islam-moskee in de Rotterdamse wijk IJsselmonde, kan het oerbeeld van de moskee niet zonder koepel en minaret. „De vorm van een moskee wordt mede bepaald door wat de opdrachtgever wil. Meestal is dat een multifunctioneel gebouw, zonder dat het oerbeeld als moskee wordt verloochend”, zegt hij.

Opdrachtgever Fajad, bestuurder van de Selimiye-moskee, zegt ook hiervoor te hebben gekozen. „Een moskee moet een religieuze uitstraling hebben”, zegt hij. De ontwerpen van Memar Dutch lijken volgens hem meer op een bioscoop dan op een moskee. Hij zegt er in elk geval de symboliek van een moskee niet in te herkennen.

Van de 950 vierkante meter die de nieuwe Selimiye-moskee telt is 340 vierkante bestemd als gebedsruimte. De rest is gereserveerd voor leslokalen, opvangcentrum, ruimten voor vrouwen en een winkel die door verhuur geld moet opleveren. Fajad: „Wij zijn geen moskee die gefinancierd wordt door een rijke oliemagnaat. We moeten door alle eindjes aan elkaar te knopen zelf de broek ophouden.”

Volgens de Haarlemse stadsarchitect Joop Slangen zijn moskeeën cultureel bepaald. „Laten ze in oosterse landen moskeeën bouwen naar hun cultuur en laten wij in Europa zoeken naar een nieuwe vorm, een Europese stijl”, zegt hij. De geïmporteerde exemplaren in oriëntaalse stijl noemt hij een beetje tuttig. „Ze lijken vaak op een groot tuinhuis dat het karakter moet hebben van een paleis. Zoiets is tot mislukken gedoemd.”