Ouders onderschatten het probleem, zegt drs. J. Mulder, coördinator van het project lokaal alcoholbeleid van de Stichting Alcoholpreventie (STAP). „Ze denken dat het bij het opgroeien hoort en vergelijken het met hun eigen jeugd. Dorpen hebben vaak een vrij natte cultuur. Een groot aantal ouders heeft er echter geen idee van hoeveel er tegenwoordig gedronken wordt. Het is veel erger dan vroeger.”

„Moeizaam” verliep het onderzoek dat STAP de afgelopen tijd door een aantal universitaire studenten liet uitvoeren. „Ouders, agenten en brandweerlieden praten niet graag over de keten en over eventuele problemen en ongelukken die eruit voortgekomen zijn. Met de jongeren zelf konden we er gemakkelijker over communiceren.”

Dat bleek toen de onderzoekers contact zochten via de websites die de meeste keten hebben. „Bij 51 keten waren we gewoon welkom. We hebben wel een beetje gecamoufleerd wat het doel van onze stichting is.”

Het onderzoek leverde onthutsende resultaten op. In de keten drinken jongeren gemiddeld ongeveer een half kratje bier per persoon per avond. De keten -een schuurtje, een caravan of een deel van een kas- zijn vaak brandgevaarlijk en de jongeren zorgen door hun gedrag voor overlast en voor onveilige situaties in het verkeer. Controleurs van de Drank- en horecawet komen er niet langs en ook de politie en de brandweer doen bijna niets.

STAP was de eerste organisatie die onderzoek deed naar de keten. „Tot onze eigen verbazing, want naar schatting zijn er al 1500 van dit soort gelegenheden. Veel gemeenten beraden zich momenteel op de aanpak van het probleem. Soms verbieden ze het samenkomen in een caravan op grond van het bestemmingsplan. Bij schuurtjes op particulier terrein ligt het moeilijker. Je mag daar nu eenmaal best bier drinken. Pas als er een melding van overlast binnenkomt, kan de politie ingrijpen.”

Het is ook onduidelijk welke veiligheidseisen gemeenten en brandweerkorpsen kunnen opleggen. De gemeente Dalfsen organiseerde een competitie: de veiligste keet kreeg een prijs. „Maar voor de onveilige keten waren er geen sancties”, zegt Mulder.

De Drank- en horecawet biedt wel een handvat: niemand mag zonder vergunning alcohol verkopen. „Dus alle keten kunnen worden aangepakt. Jongeren kunnen dan echter creatief zijn en beurtelings een kratje meenemen, zodat er geen geld aan te pas komt.”

De Voedsel en Waren Autoriteit heeft slechts zeventig inspecteurs in dienst die naleving van de wet controleren. „De officiële horeca krijgen daardoor al zelden een controleur op bezoek. Aan de keten komt de Voedsel en Waren Autoriteit al helemaal niet toe. De gemeenten krijgen nu wel de bevoegdheid zelf een controleur te benoemen.”

Onduidelijk is wie er verantwoordelijk is als er wat misgaat, zoals bij de cafébrand in Volendam. „Sommigen vergelijken de bijeenkomsten in de keten met een groot verjaardagsfeest: als er daar wat gebeurt, is de eigenaar verantwoordelijk en niet de gemeente. Maar is dat zo?”

STAP maakt zich zorgen over het toenemende alcoholgebruik van jongeren, en met name van jonge tieners. „Alcohol tast de lever en de hersenen aan. Hij remt ook de ontwikkeling, de creativiteit en het aanpassings- en concentratievermogen. Internationaal onderzoek heeft uitgewezen dat zo’n zestig ziekten, waaronder bepaalde vormen van kanker, met alcohol te maken hebben. Als jongeren vóór hun dertiende jaar gaan drinken, is er maar liefst 40 procent kans dat ze op latere leeftijd alcoholverslaafd zijn.”

Voor ouders heeft STAP de brochure ”Keten en hokken” samengesteld. „We hebben voor hen maar één advies: Verbied jongeren op die leeftijd alcohol te gebruiken.”