De wieken draaien vandaag rustig. Anthony helpt een klant. Op zijn wang zit een veeg meel en ook de kleren van Daniël hebben witte sporen. Eigenlijk is bijna alles in de molen voorzien van een wit laagje. Waarschijnlijk afkomstig van de grote meelzakken, opgestapeld op een pellet.

Om wat voor soort molen gaat het eigenlijk?

„Dit is een houten achtkant korenmolen, een grondzeiler”, legt Daniël uit. „Toen mijn vrouw en ik trouwden, gingen we hier naast de molen wonen. Onze oudste zoon Anthony maakte, toen hij nog niet kon praten, al duidelijk dat hij in de Maxi-Cosi voor het raam wilde zitten om de molen te zien. Hij kon ook eerder „Molen” zeggen dan papa of mama. Steeds als de molen draaide, wilde hij erheen. Ik had niet altijd zin, maar offerde me vaak toch voor hem op. Regelmatig kletste ik met de molenaar. Ook kwam ik soms in de molen in Oostkapelle om meel te kopen. Ik raakte steeds meer geïnteresseerd en die molenaar stelde voor om een paar keer mee te draaien. Zo kreeg ik de spreekwoordelijke klap van de molen. Sinds 2019 ben ik vrijwillig molenaar en elke zaterdag ben ik in de molen te vinden.”

Een vrouw komt tijdens het interview de molen binnen en vraagt om mix voor cranberrycake. Anthony groet haar hartelijk en helpt haar verder. Een jongeman komt een zak meel halen en gooit die over z’n schouder als hij het vertrek verlaat.

Hoe maken jullie dat meel precies?

Ik gebruik voornamelijk granen van Nederlandse bodem. Ik werk daarvoor samen met boeren uit Zuid-Beveland en Walcheren om het zo regionaal mogelijk te houden. We malen tarwe, spelt, rogge, boekweit en ook Italiaanse tarwe, die we inkopen uit Italië. Er werd lang gezegd dat Nederlandse tarwe niet geschikt is voor het bakken van brood. Maar als je het goede tarweras neemt, gaat dat prima. Koopmans begon onlangs een campagne voor Nedertarwe, maar wij molenaars roepen al jaren dat je met Nederlandse tarwe keurig kunt bakken.

Als je op dat trapje daar klimt, kun je zien waar het graan op de molenstenen valt. De bovenste weegt anderhalve ton, dat is net zoveel als een auto. Er zitten groeven van een centimeter diep in. Die slijten er langzaam uit, dus eens per jaar kappen we ze weer uit. We tillen de steen dan met een hijsmechanisme op. Het gemalen graan valt beneden in een maalbak. Als het te grof is, kunnen we de molensteen iets verstellen, zodat hij zwaarder drukt. Of minder graan toevoegen.

Met de buil, een soort zeef, zeven we het bloem uit het maalsel; de zemelen en het gries blijven over. Dat is eigenlijk ons afval. Sommige mensen maken er een soort Brinta van. Een hobbykippenboer in de buurt gebruikt het als bodembedekker voor in zijn hokken. Verder wordt het door paardenvoer gedaan, waardoor paarden hun brokken beter eten.”

Wie zijn jullie afnemers?

„Ik lever onder anderen aan de bakker hier op het dorp”, zegt Daniël. Er komen ook regelmatig buitenlandse toeristen die werken bij de windmolenparken op de Noordzee. Er kwamen hier al Zuid-Afrikanen, Spanjaarden, Mexicanen en Russen langs. Ze staan vaak met open mond te kijken en blijven foto’s schieten. Ze vinden de techniek heel interessant. Het is leuk om hun interesse te zien. Ze vertellen vaak of hun baksel gelukt is of nemen soms wat mee, zodat ik het kan proeven. Ik geniet erg van het klantencontact.”

En wat spreekt jou aan in het molenaarsvak, Anthony?

„De techniek die erachter zit en het oude ambacht. Zeker als het hard waait. Er komen dan veel krachten vrij. Alles in de molen kraakt en schudt dan. Je moet je hoofd er op die momenten goed bij houden”, vertelt de vierdeklasser van het Calvijn College en molenaar in opleiding. „Deze molen kan tot windkracht 9 à 10 veilig draaien. Dat komt doordat hij robuust is en op de grond staat. Uiteraard moet je de veiligheid in acht nemen, zoals geen zeilen op de wieken leggen en de kop niet vol op de wind zetten. Molens op een voet vangen nog veel meer wind. Als de Nooit Gedacht op z’n snelst draait, komen er twee wieken per seconde voorbij. Dus dat zijn honderdtwintig wieken per minuut. Vroeger kregen molenaars per duizend omwentelingen een dubbeltje. Je moest dan heel wat draaien om er iets mee te verdienen. Ik houd er niets aan over, maar dat vind ik niet erg: dit is mijn hobby.”

Wat leer je tijdens je opleiding tot molenaar?

„Vooral hoe belangrijk het is om het weer vooraf goed in te schatten, want weerapps vertellen lang niet alles. Aan de bovenstroming in de lucht kun je aflezen welk weer er op komst is. Omdat we dicht bij zee zitten, spelen eb en vloed ook een rol. Bij afgaand water drijft een bui vaak richting zee. Een bui die vanaf zee komt, splitst zich vaak op de kop van Walcheren, bij Westkapelle. De ene helft trekt over de Oosterschelde en de andere helft over de Westerschelde. Bij Goes komen ze weer samen en daar gaat het dan los. Wij kunnen onze molen daarom vaak lang door laten draaien, terwijl andere Zeeuwse molens dan al stilstaan.”

Ook aan de techniek achter het draaien van de wieken en het malen van de molenstenen besteden de docenten op de opleiding veel aandacht. Daniël legt het een en ander uit tijdens een korte rondleiding.

„Zullen we boven kijken? De molen draait, dus kijk goed uit. Ook met je capuchon. De molen heeft zoveel kracht, die stopt niet zomaar als er iets tussen de raderen komt. Als molenaar moet je altijd oplettend zijn. Toeristen willen weleens over het hekje stappen terwijl de wieken draaien. Dat is levensgevaarlijk.

Kijk, daar heb je twee houten wielen die haaks op elkaar draaien: het bovenwiel en de bonkelaar. De tanden of kammen van het spoorwiel behandelen we eens per jaar met bijenwas, zodat ze intact blijven. Want hout eet hout op.” En daarginds, daar zit het bovenwiel met zijn rem, gemaakt van een aantal, rond lopende stukken hout. Vanaf beneden kunnen we die aantrekken om de wieken te stoppen. Je moet alleen niet te hard aan de hendel trekken, anders breekt de as. Je mag er ook niet te lang aan trekken, want hout op hout gaat branden. Als we de molen op gang brengen, moeten we trouwens eerst de molensteen met een hefboom optillen, zodat de wieken kunnen gaan cirkelen, zonder het enorme gewicht van de stenen dat ze afremt.”

Hoeveel tijd zijn jullie kwijt met het molenaarsvak?

„Ik ben er elke zaterdag”, vertelt Anthony. „Soms waait het een paar weken achter elkaar weinig. Uiteraard moet ik dan toch onze producten maken en dus moet ik dan doordeweeks, ’s avonds, nog aan de slag. Mijn vrouw vindt dat niet erg. Zegt ze. De molen staat dan ook vlak bij ons huis. Mijn vrouw loopt er vaak even heen om bij me te kijken. Eten doe ik bijna altijd thuis. Voor ons gevoel zijn we dus altijd samen.”

Hoe lang willen jullie nog doorgaan als molenaars?

Daniël: „Als mijn gezondheid het toelaat, hoop ik hier nog jarenlang molenaar te zijn, samen met mijn zoon. Het is onze gedeelde hobby. Dankzij Anthony werd ik molenaar. Met een diploma mag hij vanaf z’n achttiende zonder toezicht de molen draaien. Hij zou het trouwens nu al helemaal alleen kunnen. Het is nu eenmaal een prachtige hobby. Daniël: „Het is mooi om te zien hoe het graan op het land groeit, hoe de boer het oogst en hoe wij het in de molen malen. Hierdoor leer ik dat we in alles afhankelijk zijn van God. Ik besef door mijn hobby ook meer waarvoor we bid- en dankdag houden.”