De kardinalen zijn het in de Sixtijnse Kapel nog niet eens geworden over wie de opvolger moet worden van paus Franciscus. De eerste twee stemrondes van donderdag zijn geweest, maar er bleek geen overeenstemming te zijn. Later op de dag volgen er nog hooguit twee.

Uit de kleine schoorsteen bovenop de Sixtijnse Kapel kwam zwarte rook. Het signaal dat de kardinalen nog verdeeld zijn werd gezien door vele tienduizenden gelovigen en andere geïnteresseerden die naar het Sint-Pietersplein waren gekomen.

Later op de dag wordt nog eens gestemd. Als die vierde stemronde een paus oplevert, wordt dat meteen bekendgemaakt. Zo niet, zal geen rook te zien zijn boven de kapel waar de kardinalen bij elkaar zitten, maar wordt meteen stemronde vijf gehouden. Aan het begin van de avond is dan naar verwachting weer zwarte of witte rook te zien.

De rook komt van de verbranding van de stembriefjes. Als niemand de vereiste tweederdemeerderheid behaalt, wordt een stofje toegevoegd om zwarte rook te maken. Als er een paus geselecteerd is, kleurt de rook wit en luiden klokken.

De eerste stemronde van het conclaaf heeft geen nieuwe paus opgeleverd. Uit de schoorsteen op de Sixtijnse Kapel kringelde woensdagavond zwarte rook. Dat betekent normaal gesproken dat de kardinalen hun overleg voor vandaag staken en donderdagochtend weer samenkomen.

Het conclaaf begon woensdagmiddag. De 133 kiesgerechtigde kardinalen hebben in het grootste geheim schriftelijk laten weten wie zij als paus willen. Om verkozen te worden, is de steun nodig van ten minste twee derde. Dat zijn er 89.

De stemming duurde een stuk langer dan van tevoren was verwacht. Mogelijk heeft een rol gespeeld dat er uitzonderlijk veel kardinalen deelnemen aan dit conclaaf en dat er ook veel kardinalen bij waren die nieuw zijn. Zeker is dat niet, want het verloop van de stemming is strikt geheim.

Het is zeer ongebruikelijk dat het conclaaf al op dag één een nieuwe paus oplevert. Heel lang doen ze er normaal gesproken niet over. Zowel Franciscus als zijn voorganger Benedictus XVI werden op de tweede dag van het conclaaf verkozen.

Het Sint-Pietersplein in Vaticaanstad is volgelopen met tienduizenden mensen die wachten op rook uit de schoorsteen van de Sixtijnse Kapel. Af en toe klapt de wachtende menigte.

Kort voor 20.00 uur keken ook meer dan 100.000 mensen naar de livestream van Vatican News met zicht op de schoorsteen.

Rook uit de schoorsteen betekent dat de kardinalen hebben gestemd over wie de nieuwe paus moet worden. Witte rook betekent dat er een paus is gekozen, zwarte rook dat de kardinalen donderdag opnieuw samenkomen.

De rook laat op de eerste dag van het conclaaf langer op zich wachten dan verwacht. De deur van de Sixtijnse Kapel ging rond 17.45 uur dicht.

Nieuws in beeld

Belangstellenden wachten op de rook. beeld AFP, Stefano Rellandini

Een man bidt met een rozenkrans. beeld AFP, Stefano Rellandini

Belangstellenden wachten op de rook. beeld AFP, Tiziana Fabi

Belangstellenden wachten op de rook. beeld AFP, Gabriel Bouys

In Vaticaanstad komen 133 stemgerechtigde kardinalen van de Rooms-Katholieke Kerk (RKK) in conclaaf bijeen om een nieuwe paus te kiezen. Hoe gaat dat in zijn werk?

Lees ook

Habemus Papam: zo werkt het conclaaf

Op het Sint-Pietersplein in Vaticaanstad staan gelovigen en andere belangstellenden klaar om te zien of de eerste stemronde van het conclaaf een nieuwe paus heeft opgeleverd. Vanaf het plein is de schoorsteen te zien waar in de loop van de avond zwarte of witte rook uit komt. Witte rook betekent dat er een paus is gekozen, zwarte rook dat de kardinalen morgen opnieuw samenkomen.

Nieuws in beeld

De schoorsteen van de Sixtijnse Kapel. beeld EPA, FABIO FRUSTACI

Het Sint-Pietersplein stroom langzaam vol. beeld EPA, GIUSEPPE LAMI

Het Sint-Pietersplein stroom langzaam vol. beeld EPA, GIUSEPPE LAMI

Het Sint-Pietersplein stroom langzaam vol. beeld EPA, ANDREA SOLERO

Het conclaaf om een nieuwe paus te kiezen is begonnen. De kiesgerechtigde kardinalen zijn samen met wat ondersteunend personeel samengekomen in de Sixtijnse Kapel, iedereen die er niet bij mag zijn is weggestuurd en de deur is dicht. Daar vindt de geheime stemming plaats om een nieuwe leider voor de kerk te kiezen.

De kardinalen kwamen eerst bij elkaar in de Cappella Paolina in het Apostolisch Paleis om te bidden. Van daaruit gingen ze in processie de Sixtijnse Kapel binnen. Bijna alle kardinalen droegen hun kenmerkende rode kleding, de kardinalen van de oosterse kerken droegen hun eigen koorkleding.

Binnen legden ze hun eed af. Daarna werd „extra omnes” omgeroepen, het teken dat bijna iedereen moet vertrekken. Naast de kardinalen en de andere medewerkers blijven nog twee geestelijken achter voor een tweede gebed. Als dat klaar is, vertrekken ook zij en kan begonnen worden met de stemming.

De kardinalen krijgen briefjes met daarop de tekst „Eligo in Summum Pontificem” (Ik kies als hoogste pontifex) en daaronder witruimte. Kardinalen vullen hun stem in, vouwen het briefje dubbel en brengen het in het zicht van de andere kardinalen een voor een naar voren. Na een vaste verklaring dat hun keuze naar eer en geweten is gemaakt, worden de briefjes in een speciale kom gedaan. Als iedereen heeft gestemd, wordt de inhoud gehusseld en worden de stembiljetten door drie kardinalen geteld en aan een rood koord geregen.

Of er een keuze is gemaakt, wordt bekendgemaakt door de stembriefjes te verbranden. Als er zwarte rook uit de schoorsteen op de Sixtijnse Kapel komt, is er nog geen uitslag. Witte rook vergezeld van kerkklokken betekent dat ten minste 89 kardinalen het eens waren en een nieuwe paus gekozen is.

Naar verwachting zullen meerdere stemrondes nodig zijn. Er worden hoogstens vier stemmingen per dag gehouden. Tot een paus gekozen is, worden maximaal twee keer per dag stembriefjes verbrand.

De kardinalen die een nieuwe paus gaan kiezen, staan op het punt te beginnen aan het conclaaf. Ze hebben zich verzameld in een kapel van het Apostolisch Paleis van waaruit ze niet veel later in processie naar de Sixtijnse Kapel gaan.

In de Cappella Paolina wordt eerst de Litanie van alle Heiligen gebeden. Daarna gaat de groep van 133 kieskardinalen naar de Sixtijnse Kapel, terwijl ze Veni Creator zingen. Daar wordt de eed afgelegd, nog eens gebeden en vervolgens gestemd.

Om te mogen stemmen mogen kardinalen hooguit 79 jaar oud geweest zijn op het overlijden van de vorige paus. Dat waren er bij het overlijden van Franciscus 135. Twee van hen, Antonio Cañizares Llovera en John Njue, slaan het conclaaf om gezondheidsredenen over. Van de deelnemende kardinalen zijn 108 tot kardinaal gecreëerd door paus Franciscus, 20 door Benedictus XVI en 5 door Johannes Paulus II. De enige Nederlander is Wim Eijk.

De nieuwe paus moet steun hebben van ten minste twee derde van de kardinalen. Dat zijn er nu 89.

In 1492 werd voor het eerst een conclaaf gehouden in de Sixtijnse Kapel, al zijn de verkiezingen in de eeuwen daarna ook geregeld ergens anders geweest. Sinds 1878 is iedere paus daar gekozen.

Johannes Paulus II legde vast dat ook na hem alle conclaven moeten plaatsvinden in de Sixtijnse Kapel, onder het beroemde fresco Het laatste oordeel van Michelangelo. Dat is volgens de grondwet van het Vaticaan de plek waar „alles bijdraagt aan het bewustzijn van de aanwezigheid van God, in wiens aanwezigheid ieder op een dag beoordeeld zal worden”.

De kardinalen vinden dat de nieuwe paus de hervormingen van Franciscus moet voortzetten en veel oog moet hebben voor de behoeften van de mensen. De hoge geestelijken kwamen deze dinsdag voor de twaalfde en laatste keer bijeen als voorbereiding op het conclaaf, de pausverkiezing die woensdag begint.

Bij het overleg, de Congregatie van Kardinalen, waren volgens het Vaticaan 173 kardinalen aanwezig. Onder hen waren 130 van de 133 kardinalen die stemrecht hebben bij de pausverkiezing. Kardinalen die ten tijde van het overlijden van de paus 80 jaar of ouder waren, mogen niet stemmen.

„Er is een profiel geschetst van een paus als herder, een docent in menselijkheid, die in staat is om het gezicht te zijn van een Samaritaanse Kerk, dicht bij de behoeften en wonden van menselijkheid”, aldus het Vaticaan. „In tijden die worden gekenmerkt door oorlogen, geweld en sterke polarisatie, wordt sterke behoefte gevoeld aan een spirituele gids die genadigheid, synodaliteit en hoop biedt.” Synodaliteit heeft te maken met de rol die gelovigen spelen in de kerk en de verspreiding van het geloof.

De kardinalen vinden dat er onder meer verdergaande hervormingen nodig zijn rond de strijd tegen misbruik, het nastreven van vrede en „zorg voor de schepping”.

Bij de laatste congregatie werden ook de Vissersring en het loodzegel van Franciscus onklaar gemaakt. Voor de ogen van de aanwezige kardinalen en camera’s werden de twee voorwerpen met een vijl onklaar gemaakt. Dat wordt van oudsher gedaan om misbruik te voorkomen.