Na de eerste gespreksronde tussen de fractievoorzitters vertrokken de drie naar het ministerie van Algemene Zaken, waar ze in overleg gingen met premier Balkenende, vice-premier Zalm en D66-minister Brinkhorst. Centraal stond de vraag welke ruimte er is om het regeerakkoord aan te passen. Het beraad was rond middernacht nog steeds niet beëindigd.

De situatie lijkt vrij complex. Anders dan bij een kabinetsformatie moet er op twee borden tegelijk worden geschaakt: de fractieleiders die het kabinet aan een meerderheid moeten helpen, zullen het eens dienen te worden, maar ze hebben ook met het kabinet te maken. Pas als dat de gemaakte afspraken ziet zitten, kan er een definitief akkoord worden gesloten.

Tijdens het verkennende gesprek tussen Verhagen, Van Aartsen en Dittrich stond de bestuurlijke vernieuwing hoog op de agenda. Hoewel Dittrich minder sterk op dit onderwerp is gericht dan zijn opgestapte partijgenoot De Graaf, zit hij met het probleem dat diens opvolger een serieuze portefeuille dient te krijgen.

Verhagen, Van Aartsen en Dittrich spraken over „verschillende ideeën over versterking van de band tussen kiezer en gekozene”, aldus de CDA-fractievoorzitter. Van Aartsen noemde het een „geweldig en inspirerend gesprek.” Dittrich hield het op „een goed gesprek.” Van echt onderhandelen was nog geen sprake.

Voorafgaand aan het overleg had Van Aartsen olie op het vuur gegoten door tegenover de media te verklaren dat hij D66 „niets schuldig is.” D66-prominenten zeiden niet meer te geloven dat er onder dit kabinet nog iets van de bestuurlijke vernieuwing terecht zou komen.

Het tv-programma Netwerk liet echter vertegenwoordigers van de jongerenorganisatie van D66 aan het woord die zich niet erg druk bleken te maken om de afbladdering van de kroonjuwelen, waaronder de gekozen burgemeester. Zij zeiden veel meer belang te hechten aan impulsen voor onderwijs, milieu en de innovatieagenda van dit kabinet.

Dat komt overeen met de inbreng van Dittrich tijdens het spoeddebat van donderdagavond over de ontstane crisis. Hij nam toen ook al afstand van de bestuurlijke vernieuwing als hoogste prioriteit. Hij lijkt daarmee aan te sluiten bij de opvattingen van een nieuwe D66-generatie. De vraag is wel of de oude garde dat laat passeren. Als de coalitiepartners tot een akkoord komen, zal D66 dat voorleggen aan het partijcongres, zo verklaarde voorzitter Pechtold donderdagavond in het tv-programma NOVA. Dat congres zou gemakkelijk kunnen ontaarden in een botsing tussen generaties.

Premier Balkenende stelde donderdag na afloop van de ministerraad vast dat bij alle ministers de wil aanwezig is om door te gaan. Alle betrokkenen verkeren in de wetenschap dat ze er niet goed voorstaan in de peilingen en de PvdA wel. Daarom zou de val van het kabinet alleen voor de sociaal-democraten goed uitpakken. „Dat gun ik ze niet”, verwoordde minister Peijs van Verkeer de gevoelens.