De bedrijven hebben de vaste salarissen wel redelijk in de hand gehouden. Dat blijkt uit een inventarisatie van de jaarverslagen van 12 van de 25 bedrijven die zijn opgenomen in de AEX-index, de toonaangevende graadmeter op de beurs in Amsterdam.

Bij Akzo Nobel, ING, ASML, Reed Elsevier, Wolters Kluwer en KPN waren de salarisverhogingen van 5 tot 15 procent toch groter dan het kabinet-Balkenende nastreeft voor de gewone werknemers. Alleen bij Philips-topman Gerard Kleisterlee en zijn DSM-collega Peter Elverding werd het basisinkomen geheel bevroren.

Kleisterlee behoort echter met een totaal beloningspakket van bijna 1,9 miljoen euro (exclusief verstrekte opties en aandelen) wel tot de topverdieners. Alleen bij Unilever, Reed Elsevier en Wolters Kluwer werd meer betaald. Uitschieter daarbij was, zoals wel vaker, het voedings- en wasmiddelenconcern Unilever, waar de top meer dan 21 miljoen euro mocht verdelen. Dit was bijna 10 miljoen euro meer dan het jaar ervoor.

Unilever-topman Antony Burgmans, die de afgelopen jaren al geregeld als graaier is neergezet in de media, kon rekenen op 2,6 miljoen euro tegen 1,8 miljoen in 2003. Hij werd overtroffen door Crispin Davis van Reed Elsevier, die in totaal 2,9 miljoen euro opstreek.

De bonussen van de bestuurders schoten fors omhoog. Zo ging Kleisterlees variabele beloning van 229.640 naar 867.600 euro. Dit jaar kan hij mogelijk nog meer opstrijken. Philips heeft besloten om het maximum van de bonus van zijn bestuursvoorzitter op te hogen van 108 procent naar 144 procent van het jaarsalaris. Bovendien kan Kleisterlee rekenen op een hogere bonus als hij alleen maar de concerndoelstellingen haalt. De bonusuitkering in 2004, over de financiële resultaten in 2003, zat met 87 procent al bijna tegen het maximum aan.

Voor Hans Wijers was 2004 ook een goed jaar. De voormalige D66-bewindsman van Economische Zaken, nu bestuursvoorzitter van het chemie- en farmacieconcern Akzo Nobel, zag zijn bonus bijna verdubbelen van 338.400 euro naar 628.500 euro.

De topvrouw van uitgever Wolters Kluwer, Nancy McKinstry, kreeg een variabele beloning van 815.000 euro tegen 483.000 euro in 2003. De Amerikaanse kreeg ook nog allerlei andere ruimhartige vergoedingen, bijvoorbeeld voor haar huisvesting in Nederland en haar schoolgaande kinderen. Daarnaast kwam Wolters Kluwer haar tegemoet voor de hogere belastingen in Nederland. Ze kreeg daarvoor 158.000 euro.

Het beloningsadviesbureau Towers Perrin constateerde in januari al dat bedrijven meer verschuiven naar variabele beloningen, ook voor het middenkader. Begin deze maand kwam het na ondervraging van vijftig merendeels beursgenoteerde bedrijven tot de conclusie dat de inkomens van Nederlandse topondernemers vorig jaar nauwelijks waren gestegen. Daar blijkt uit de jaarverslagen van de twaalf AEX-bedrijven die tot dusver zijn gepubliceerd, niets van.

„Soms zijn er heel goede redenen om tot een veel hogere beloning over te gaan, ook als de financiële resultaten nog niet sterk zijn verbeterd”, zegt voorzitter Willem Hollander van het Nederlands Centrum voor Directeuren en Commissarissen (NCD). „Dit geldt bijvoorbeeld, als er grote reorganisaties zijn afgerond”.

Hollander haalde vorig jaar september nog fel uit naar „het gegraai” bij de top van het bedrijfsleven. Volgens hem heeft de ophef over beloningen ertoe geleid dat directeuren en commissarissen nu „verstandiger” omgaan met de wijze van beloning. Positief vindt hij bijvoorbeeld dat de bedrijven zich uitgebreid zijn gaan verantwoorden in hun jaarverslagen.

Opvallend was dat van de bestuursvoorzitters alleen Ad Scheepbouwer zijn inkomen vorig jaar zag dalen. De totale beloning van de KPN-topman zakte van 2,4 miljoen naar 1,6 miljoen euro, mede doordat Scheepbouwer afzag van een bonus van 500.000 euro. KPN kende hem als impuls op de lange termijn wel flink wat opties toe, die in de toekomst veel geld kunnen opleveren.

Scheepbouwer zit er in ieder geval warmpjes bij. In september bleek hij 3,6 miljoen euro te hebben opgestreken bij de verzilvering van een optiepakket uit 2001. Bovendien ging zijn jaarsalaris met 15 procent omhoog tot ruim 1 miljoen euro. Daarmee werd een afgesproken korting van 15 procent uit 2003 gladgestreken. KPN ging toen diep door het stof om onrust bij het eigen personeel over de hoge beloningen bij de top weg te nemen, terwijl bij het lagere kader reorganisatie na reorganisatie volgde.