Steun van de PvdA is onontbeerlijk, omdat de grondwetswijzging die de Eerste Kamer dinsdag behandelt met een meerderheid van tweederde aangenomen moet worden. De grondwet moet veranderd worden, aangezien daarin nu nog staat dat de Kroon de burgemeesters benoemt.

De PvdA zei eerder dat het kabinet te veel haast wil maken met het invoeren van de gekozen burgemeester. Het had aangekondigd dat volgend jaar in alle gemeenten burgemeestersverkiezingen zouden plaatsvinden.

De Graaf kwam dinsdag met een concessie. Volgend jaar zal maar in een beperkt aantal grotere gemeenten de burgemeester worden gekozen. De rest komt pas in 2010 aan bod, tenzij ze zelf graag burgemeestersverkiezingen willen houden.

De Graaf erkende in het debat dat vooral kleine gemeenten nog moeite hebben met de vorige bestuurlijke vernieuwing: de striktere scheiding tussen gemeenteraad en college van burgemeester en wethouders. Vandaar dat het kabinet nu kiest voor een invoering in fases.

De minister zei het „zonder meer verantwoord" te achten dat de gekozen burgemeester volgend jaar in grote gemeenten wordt ingevoerd. Voorwaarde is wel dat de wetgeving op tijd wordt behandeld. Het kabinet streeft ernaar die in de zomer af te ronden.

De bewindsman onderstreepte in het debat dat de Eerste Kamer de wijziging van de grondwet niet moet verwarren met de wetgeving die later volgt om de burgemeester te kunnen kiezen. De senatoren moeten volgens hem de grondwetswijziging „op haar eigen merites beoordelen". „Ik respecteer alle afwegingen die ieder voor zich wil maken, maar we moeten de zaken staatsrechtelijk uit elkaar houden".

De Graaf probeerde ook de ongerustheid bij de PvdA weg te nemen over de bevoegdheden die de gekozen burgmeester over de politie krijgt. Van Thijn had eerder op de dag garanties geëist dat de gekozen burgemeester het beheer over de politie houdt. De sociaal–democraten vrezen dat de uitkomst van de komende evaluatie van het politiebestel zal zijn dat de burgemeester zijn beheerstaken zal verliezen.

De Graaf zei niet op deze evaluatie vooruit te kunnen lopen, maar verzekerde de PvdA dat als er al iets zal veranderen in het beheer over de politie, dat in deze kabinetsperiode niet meer tot wetgeving zal leiden. „Daarvoor is de tijd gewoon te kort".

Van Thijn eiste echter hardere garanties dat „het volgende kabinet niet voor het blok wordt gezet". Niet alleen de PvdA maakt een zwaar punt van de politiebevoegdheden van de gekozen burgemeester. Ook voor SP en GroenLinks is dit een doorslaggevende factor. Samen met de kleine christelijke partijen kunnen de drie linkse fracties de grondwetswijziging tegenhouden.