Jeruzalem en de camping in Garderen
Religieuze tolerantie en dialoog. Dat zijn de middelen die de Amsterdamse burgemeester Cohen voor ogen staan als het gaat om het doorbreken van de spiraal van geweld in Jeruzalem. Hij zei dit donderdag bij de opening van de Verhalenzolder en de tentoonstelling ”Tempelberg” in het Bijbels Museum in Amsterdam.
„Iedereen die Jeruzalem bezoekt, zelfs al is hij niet religieus, komt onder de indruk van die stad”, zei de burgemeester. „Als er één plek is die religiositeit ademt, is het wel Jeruzalem. De schoonheid in de omgeving van de Klaagmuur, de prachtige al-Aqsa-moskee en de indrukwekkende Grafkerk. De stad vormt het brandpunt van drie godsdiensten, maar is daarmee tegelijk een brandhaard van conflicten.”
Cohen ziet slechts één oplossing voor de conflictsituatie in Jeruzalem én voor een multireligieuze stad als Amsterdam: religieuze tolerantie en dialoog. „We moeten weten hoe de ander denkt en waarom hij zo denkt.”
Vele donateurs, bruikleengevers en andere genodigden waren gisteren naar Amsterdam gekomen. Ter gelegenheid van de opening van een nieuwe tentoonstelling -”Tempelberg/Haram-al Sharîf, heilige plaats voor Joden, christenen en moslims”- en het multimediale ”Op reis met Abraham/Ibrahim, de Verhalenzolder van het Bijbels Museum” was een rondetafelgesprek georganiseerd met mr. drs. R. Evers, rabbijn van het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap, dr. B. Plaisier, scriba van de Samen op Weg-kerken, en H. Karacaer, directeur van de gematigde moslimorganisatie Milli Görüs Nederland. Gespreksleider was Heidi Iepema, presentatrice bij de NCRV.
Iepema zei ervaring te hebben met het leiden van gesprekken tussen Joden en moslims. „Meestal ontstaat er na tien minuten een enorme spanning.” Donderdag viel dat mee, maar dat was waarschijnlijk vooral te danken aan de strakke tijdsplanning. De drie deelnemers kregen elk dezelfde vragen voorgelegd. Welke plaats heeft de Tempelberg in uw religie? Wat betekent de stad voor u persoonlijk? En welke bijdrage zouden wij hier kunnen leveren aan het doorbreken van het geweld dat Jeruzalem teistert?
De betekenis van de Tempelberg ligt verankerd in de koran zelf, stelde de moslim Karacaer. „Mohammed steeg vanuit Mekka op zijn paard ten hemel, waarna hij op de Tempelberg neerdaalde. Op die plaats is later de al-Aqsa-moskee neergezet.”
Toch staat de Tempelberg voor een moslim op de derde plaats. „De belangrijkste plaats is voor ons de Kaäba in Mekka. Daarna komt Medina, en daarna de Tempelberg.”
Voor rabbijn Evers lag dat toch een slag anders. „De Tempelberg neemt in de Joodse traditie een uitermate bijzondere plaats in. Daar zijn de fundamenten van de schepping gelegd, is Adam geschapen, Izaäk vastgebonden en had Jakob zijn droom over de ladder die de hemel raakte.”
Die droom is nog steeds van grote betekenis, aldus Evers. „De Tempelberg is de verbinding tussen God en mens. Daar stijgt het gebed omhoog en daalt de zegen neer. Vergelijk het met de verhouding lichaam en ziel. Ergens is er een contactpunt.”
De christelijke traditie kent geen echt heilige plaatsen, stelde dr. Plaisier. „Elke plaats waar een ontmoeting plaatsheeft tussen God en mens is heilig.” „Dus voor u kan de camping in Garderen net zo goed een heilige plaats zijn?” wilde presentatrice Iepema weten. Plaisier antwoordde bevestigend.
Toch roept een bezoek aan Jeruzalem altijd weer een „gevoel van ontroering” bij hem op, zo zei hij. „Ondanks de geweldige religieuze poespas daar -wat dat betreft ben ik typisch een protestant- is dit toch de plaats waar Jezus heeft gewoond, waar mijn wortels liggen.”
Jeruzalem is voor mij mijn thuis, zei rabbijn Evers. „Er is daar een verdichting van goddelijkheid.” Met een knipoog: „Al is God natuurlijk overal, zelfs op de camping in Garderen.” Wel vindt hij dat de stad, met al het religieuze geweld dat er op dit moment is, aan heiligheid inboet.
Over een oplossing voor dat geweld waren de drie het behoorlijk met elkaar eens. Plaisier pleitte ervoor het conflict los te koppelen van het geloof. „Religie speelt hier geen rol. We moeten onderkennen dat het in de eerste plaats om een politieke confrontatie gaat. Daarom zijn we verplicht er werk van te maken om elkaar te ontmoeten. We moeten naar elementen zoeken die ons binden. Wordt er dan een synagoge beklad of een moskee vernield, dan zullen we voor elkaar moeten opkomen.”
Evers stemde daarmee in. „Mijn huis zal een huis van gebed zijn voor alle volken, staat er. Die woorden wijzen op de universele betekenis die Jeruzalem zal krijgen in het Messiaanse rijk, dat ik binnen een kleine 240 jaar verwacht. Dan wordt Jeruzalem werkelijk een plaats van vrede.”
Palestijnen en Joden dienen zich ervan bewust te worden dat ze samen een stukje grond moeten delen, zei Karacaer. „Dat besef is er nog niet, maar als dat doordringt, zijn we al een heel stuk verder.”
