Nieuwe tijd plaatst ”oerprotestantse” waldenzen voor probleem
De waldenzenkerk, die vorig jaar haar 850e verjaardag vierde, heeft het moeilijk. De ”oerprotestanten”, die in een noordelijke uithoek van Italië eeuwenlang met succes vervolgingen weerstonden, krijgen te maken met geheel nieuwe problemen.
De kerken lopen leeg, het aantal officieel geregistreerde waldenzen is in de afgelopen halve eeuw meer dan gehalveerd en de ”pastori” (predikanten) zijn meer bezig als sociaal werkers dan als zielzorgers. Dat concludeert religiejournaliste Federico Tourn, zelf afkomstig uit een waldenzer familie, in een essay in het cultureel-religieuze Italiaanse tijdschrift Jesus, onder de titel ”De uitdagingen van de 21e eeuw voor de waldenzen”.
De waldenzen, die zich in 1532 aansloten bij de Hervorming van Johannes Calvijn en in 1975 (in Italië) fuseerden met de methodisten, zijn altijd een minuscule minderheid geweest in het rooms-katholieke Italië. Vandaag de dag telt de Evangelisch-Waldenzer Kerk ruim 30.000 lidmaten, van wie 21.000 in Italië, en verder vooral in Zwitserland, Uruguay en Argentinië. In Italië zijn 120 gemeenten, waarvan 18 in de dalen rond de waldenzer ‘hoofdplaats’ Torre Pellice, in de provincie Turijn.
Belastingbetalers
De waldenzen hebben in de afgelopen decennia vooraanstaande geleerden en politici geleverd en doen actief mee in het debat over ethische kwesties als homoseksualiteit, abortus en euthanasie. Daarin staan hun progressieve standpunten vaak haaks op die van de kerk van Rome. Daarnaast zijn zij in Italië vooral bekend door hun maatschappelijk werk in achterstandswijken en ontwikkelingslanden, dat voor een groot deel met belastinggeld wordt gesubsidieerd.
Italiaanse belastingbetalers kunnen sinds 1984 acht promille van hun inkomensbelasting naar keuze toekennen aan de overheid of aan een erkende geloofsgemeenschap. In 2021 kruisten 570.000 Italianen op hun belastingbiljet de waldenzer kerk aan, voor een totaal van 40 miljoen euro. Daarvan werden 970 projecten in Italië en 393 daarbuiten bekostigd. De garantie dat zeker 95 procent van het geld daar ook werkelijk aan ten goede komt, brengt ook rooms-katholieken ertoe om te kiezen voor de waldenzen.
Nieuwkomers
Maar daarmee krijg je de kerk nog niet vol, verzuchten de door Tourn geïnterviewde pastori. In de afgelopen decennia is de maatschappelijke samenstelling van de waldenzer gemeenschap danig gewijzigd. De oorspronkelijke maatschappelijke basis is afgebrokkeld door emigratie en ontkerkelijking. Daarvoor in de plaats is een instroom gekomen van gedesillusioneerde rooms-katholieken en immigranten. Zo kan het dat de huidige ”pastore” van het bergdorp Angrogna, een traditioneel waldenzer bolwerk, Kassim Conteh heet, een uit Sierra Leone afkomstige methodist die vorig jaar door de synode werd beroepen.
„We hoeven niet te veranderen om aantrekkelijker te worden, maar de aantallen zijn wel van belang” - William Jourdan, waldenzer predikant
In Milaan worden de waldenzen vooral gezien als een haven voor zoekers naar alternatieve, radicale antwoorden, vertelt ”pastora” Daniela Di Carlo: „Tachtig procent van de nieuwkomers is afkomstig uit de lhbti-wereld. Wie naar ons toekomt, voelt zich afgewezen door de katholieke kerk of is maatschappelijk actief op vele fronten, van feminisme tot ecologie: gelovigen die op zoek zijn naar een omgeving die hun waarden weerspiegelt. Meer dan 50 procent van de lidmaten bestaat uit dergelijke bekeerlingen.”
„Wij hoeven niet te veranderen om aantrekkelijker te worden, maar de aantallen zijn wel van belang”, zegt voorganger William Jourdan, wiens kudde in Genua inmiddels voornamelijk bestaat uit Afrikaanse en Aziatische immigranten. Dat moet echter niet leiden tot „zieltjes winnen” als doel op zich, betoogt hij: „Onze manier om de boodschap van het Evangelie door te geven, moet niet ingewikkeld zijn. Maar we mogen ons ook niet verliezen in gemakkelijke slogans. We moeten simpel zijn, maar niet banaal.”
Volgens de waldenzer predikant en historicus Giorgio Tourn is de maatschappelijke ontwikkeling onvermijdelijk, maar daarom nog niet zorgwekkend. „De les die we na acht eeuwen kunnen trekken, is nog altijd dezelfde die Petrus Waldo ons heeft geleerd: het gaat er niet om hoe we de evangelische boodschap verpakken, maar hoe we haar beleven.”
