Dat hebben de top van het kabinet en de fractievoorzitters van de coalitiepartijen CDA, VVD en D66 woensdagavond afgesproken. Hoe groot het aantal gemeenten is waar volgend jaar al rechtstreekse verkiezingen zijn, is nog niet bekend. De coalitiefracties moeten daar nog over beslissen.

Minister De Graaf van Bestuurlijke Vernieuwing gaf woensdagmorgen in het EO-radioprogramma De Ochtenden aan dat de voorkeur van het kabinet nog steeds is dat de gekozen burgemeester volgend jaar in één keer overal wordt ingevoerd. „Maar ik weet dat de coalitiefracties daar anders over denken. En ik ben realistisch.”

Volgens hem zijn er verschillende manieren om te bepalen in welke gemeenten al volgend jaar een burgemeester gekozen kan worden. Het meest voor de hand liggend is om in een aantal grote steden te starten, en pas in 2010 de kleinere gemeenten te laten volgen.

Een andere mogelijkheid is om de gekozen burgemeester in een bepaald deel van het land mogelijk te maken, of het aantal gemeenten juist te spreiden over het hele land. Ten slotte zou nog meegewogen kunnen worden of de dualisering van het lokale bestuur in een bepaalde gemeente al dan niet voorspoedig verloopt, aldus De Graaf.

Van groot belang is voor de bewindsman dat er nog deze kabinetsperiode een wezenlijke en onomkeerbare stap gezet wordt in de richting van een in alle gemeenten rechtstreeks gekozen burgemeester.

De Graaf heeft er „nog geen seconde over gedacht” om de gekozen burgemeester in te voeren zonder een grondwetswijziging, gaf hij vanmorgen aan. Die vraag werd begin deze week actueel toen de PvdA-fractie in de Eerste Kamer aangaf op 22 maart mogelijk tegen de wetswijziging te gaan stemmen die de kroonbenoeming van burgemeesters uit de Grondwet haalt. Daarop werd in kringen van de coalitie gesuggereerd dat dan maar zonder grondwetswijziging de gekozen burgervader moet worden ingevoerd. Maar De Graaf voelt daar dus helemaal niet voor.

Belangrijkste bezwaar van de PvdA in de Eerste Kamer is dat veel gemeenten nog niet klaar zijn voor de introductie van een gekozen burgemeester. PvdA-fractievoorzitter Noten sprak deze week van een „haastklus.” Het is nog niet bekend of PvdA in de Senaat wel voor de grondwetswijziging gaat stemmen als de gekozen burgemeester in fasen wordt ingevoerd.

Woensdagavond spraken premier Balkenende en de vice-premiers Zalm (VVD) en De Graaf (D66) urenlang met de fractievoorzitters van de coalitiepartijen in de Tweede Kamer. In dat gesprek zijn ook vorderingen gemaakt bij de discussie over de bevoegdheden van de rechtstreeks gekozen burgemeester. De VVD ziet het liefst een burgemeester met een sterke positie, het CDA wil de uiteindelijke macht bij de gemeenteraad houden.

Maar ook over dit onderwerp moeten de fractievoorzitters nog knopen doorhakken.

Voorzitter Noten van de PvdA-fractie in de senaat wilde donderdag nog niet zeggen of de coalitievarianten voor hem bespreekbaar zijn. „Ik heb nog geen scenario’s besproken met mijn fractie. De fractie komt dinsdag weer bijeen”, aldus Noten.

De oppositiefracties GroenLinks en PvdA willen volgende week een spoeddebat over het coalitieoverleg. Kamerlid Duyvendak van GroenLinks wil met name opheldering over het verzoek van D66-leider Dittrich om een pardon voor asielzoekers die langer dan vijf jaar in procedure zitten. Dittrich zou dat willen ’inruilen’ tegen een wijziging van het kiesstelsel die in het regeerakkoord is afgesproken. Volgens Duyvendak zorgt het plan van Dittrich voor onzekerheid in 26.000 gezinnen.