In de schaduw van de oorlog
Een wandeling langs 19e-eeuwse verdedigingswerken aan de rand van de Vughtse Heide voert langs mooie plekjes in de natuur. Herinneringen aan huiveringwekkende gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog zijn echter heel dichtbij.
Het is warm op een van de laatste nazomerse dagen. Maar het pad langs een drietal lunetten –door koning Willem ll aangelegde verdedigingswerken met grachten– is schaduwrijk.
Op internet waarschuwt een wandelaar voor drukte aan de rand van de Vughtse Heide, maar daar is vandaag weinig van te merken. Slechts een paar hondenbezitters betreden de soms wel heel smalle kronkelpaadjes. Die zijn over het algemeen prima begaanbaar, hoewel je er wel enkele op- en afstapjes tegenkomt. Sommige kleine stukjes worden gecombineerd met een fietspad.
De bewoonde wereld blijft dichtbij, in de vorm van gebouwen van defensie. Het aangrenzende terrein wordt nog steeds gebruikt voor oefeningen. Massatoerisme is evenmin ver weg. Dat is er bij de recreatieplas de IJzeren Man. Daar beginnen we de tocht. Parkeren is er gratis.
De IJzeren Man dankt zijn naam aan de stoombaggermolen die de 100 hectare grote zandput groef voor de aanleg van een spoorlijn en de ophoging van een wijk van Den Bosch. Het was een scheldnaam van de arbeiders, die rond 1890 vreesden dat de industrialisatie hun hun baan zou kosten.
Een zandpad langs de plas voert na ongeveer een kilometer richting de grachten van de lunetten. Deze werden tussen 1844 en 1848 aangelegd uit vrees voor Belgische en Franse aanvallen vanuit het zuiden. De drie lunetten tussen voormalig Kamp Vught en de IJzeren Man vormen, samen met de restanten van twee andere verdedigingswerken, een rijksmonument.
Het gebied wemelt van de bospaadjes. Het is zaak om aan de rechterzijde het water van de oude grachten in de gaten te houden, want anders beland je al snel op de route die in feite de weg terug is. Navigeren met de telefoon is een enkele keer nodig.
Het eerste deel van de tocht geeft een afslag naar de lunet waarop het in 1947 geplaatste monument van de fusillade staat. Het indrukwekkende gedenkteken herinnert aan het vermoorden van 329 verzetsstrijders in 1944. Al wordt inmiddels gevreesd dat het er veel meer waren, wel rond de 400. Anderen werden weggevoerd, omdat de capaciteit van het crematorium ontoereikend was. Huiveringwekkend.
De tocht voert langs de restanten van voormalig concentratiekamp Vught. Daar staat een grote groep studenten te wachten op gidsen die hen zullen begeleiden door het kamp. De wachttorens langs de route blijken reconstructies, het crematorium is authentiek.
De omgeving roept ook andere associaties op. Pal achter het informatiecentrum bevindt zich de extra beveiligde inrichting (ebi) van Vught, waar mannen als Willem Holleeder en Ridouan Taghi verblijven.
De wandeling toont een fraai stukje natuur aan de rand van het heidegebied. Bijzonder mooi zijn de groepen waterlelies in de eeuwenoude grachten.
Het eindpunt van de lunetten bevindt zich vlak bij het afwateringskanaal van ’s-Hertogenbosch-Drongelen, gegraven tussen 1907 en 1911 om het Bossche Broek droog te houden bij wateroverlast.
Aan de rand van de bebouwde kom kan ook worden geparkeerd. Daar zijn een informatiebord en een stukje spoorlijn zichtbaar.
beeld Ad Ermstrang
beeld Ad Ermstrang
beeld Ad Ermstrang
