Onlangs bezocht ik Bishoftu (ook wel Debre Zeit genoemd), waar ik tot afgelopen oktober heb gewoond; sommige delen van de stad bleken onherkenbaar veranderd. Een gebied in de buurt van het centrum, waar zich eerder honderden winkels en woonhuizen bevonden, was een troosteloze vlakte. Alles met de grond gelijkgemaakt.

Dit proces was nog steeds gaande. Ambtenaren trekken door de stad en schrijven op muren een lengtemaat, bijvoorbeeld -4.5 m of -10 m. Wat betekent dat er dan 4,5 meter van je terrein af moet, of 10 meter, of ga zo maar door. Met eigen ogen zag ik hoe mensen bezig waren hun huis af te breken. Soms met bewapende militairen erbij die de voortgang kwamen checken.

Ook in de hoofdstad Addis Abeba verdwenen de achterliggende maanden talloze huizen, om plaats te maken voor nieuwe infrastructuur. In andere Ethiopische steden gebeurt hetzelfde: Adama, Modjo, Mekele, Shire, et cetera.

Compensatie

Het grotere plan hierachter? Er zouden overal mooie gebouwen moeten komen en brede wegen, met fietspaden en trottoirs ernaast. „Bishoftu moet op Qatar gaan lijken”, zegt Bethlehem* met een ongelovige glimlach. Verbeter de uitstraling van de stad en de welvaart zal erop vooruitgaan, lijkt het verhaal dat de bevolking opvangt. Nu even pijn lijden, maar het resultaat is goed voor iedereen.

„Voorheen werden er ook wel huizen afgebroken in het kader van stadsvernieuwing”, aldus Dawit*, een ondernemer uit Bishoftu wiens riante woning vooralsnog niet in de gevarenzone zit. „Toen waren mensen er blij mee, want de regering zorgde voor vervangende woonruimte van betere kwaliteit.”

Aan dat laatste schort het nu. Abraham* hoorde bijvoorbeeld twee weken geleden op zaterdag dat zijn huisje de dinsdag erna afgebroken moest zijn, zonder dat er iets werd gezegd over eventuele financiële compensatie.

Abyoth* heeft iets meer geluk. In ruil voor de grond waarop haar huidige woning staat –die binnen twee maanden weg moet– zal ze zo’n 60 vierkante meter elders terugkrijgen. Maar geld om op die plek iets nieuws neer te zetten, ontvangt ze niet. Haar huidige onderkomen (een woonkamer, een keuken, een douche, twee slaapkamers) staat er nog geen drie jaar. Het afbetalen heeft haar vele maanden gekost, en nu is ze dus weer op een huurwoning aangewezen. Terwijl de huren in Bishoftu de pan uit rijzen; duizenden mensen zijn op zoek naar vervangende woonruimte.

Gedwongen

De meeste Ethiopiërs die ik hierover sprak (zo’n tien personen) willen anoniem blijven om problemen te voorkomen. Waarom protesteer je niet? vroeg ik Abyoth. „Ik moet overleven voor mijn dochter”, antwoordde ze. Ze is bang om gevangen te worden gezet.

„Ik moet overleven voor mijn dochter” - Abyoth, inwoner van Bishoftu

Dat hoorde ik vaker: de bevolking durft zich niet te verzetten. Er zouden ook daadwerkelijk mensen worden opgesloten; in de naburige plaats Adama zouden zelfs zes mensen zijn doodgeschoten.

Niet alleen Ethiopiërs worden geraakt, ook verschillende westerse bedrijven. Zo moest eind juli, zonder opgaaf van redenen, het huis van een manager deels worden afgebroken – een huis dat zich bevindt aan een tweebaansweg die aan beide zijden al een metersbrede berm heeft.

Een grote bloemenkwekerij kreeg aanvankelijk te horen dat er 30 meter van de compound af moest. Toen er op de aangegeven grens een nieuwe muur was neergezet, volgde de boodschap dat er nog 4 meter moest verdwijnen. Vervolgens nog 2 meter.

„Er zullen mensen sterven, dat is waar – maar soms moet een arts ook moeilijke keuzes maken” - Benyamin

Er lijkt weinig aandacht voor de belangen van de directbetrokkenen. En mensen werken gedwongen mee. Breken ze zelf hun huis af, dan kunnen ze de bouwmaterialen tenminste nog hergebruiken; dat zit er niet in als er een bulldozer langskomt.

„Waar moeten we heen?” vragen oudere mensen aan Berhane*, die bij een plaatselijk overheidskantoor werkt. „Het is ook nog eens regentijd nu.” Ze zegt dat ze met hen meehuilt en verder niets voor hen kan doen.

Goed project

„Ga je hierover schrijven om aan te geven wat er gebeurt of om de regering te beschuldigen?” Die vraag kreeg ik van Benyamin*, een Ethiopiër uit de kerk die ik tijdens mijn verblijf in Ethiopië wekelijks bezocht. „Je kunt zeggen dat de bevolking te weinig is voorbereid op wat er nu gebeurt en dat de aanpak overhaast is”, vindt hij. „Maar als zodanig is het een goed project. Er zullen mensen sterven, dat is zo. Maar soms moet een arts ook moeilijke keuzes maken als bij een zwangerschap het leven van zowel moeder als kind in gevaar is.” Volgens hem zijn dit soort dingen vroeger ook gebeurd in Europese landen.

De overheid zelf uit zich onverdeeld positief over de gang van zaken. „Het proces is grondwettelijk en legaal”, aldus Hailu Adugna. Als hoofd van het communicatiekantoor van de regio Oromia (waarin ook Bishoftu ligt) werd hij eind mei geciteerd in de Addis Standard. Hij stelde destijds dat het zou gaan om het afbreken van „illegale bouwsels”, wat zou gebeuren op een „uniforme, transparante en wettige manier”.

* Echte naam en identiteit van alle bronnen is bij de redactie bekend.