In de Duitse deelstaat Rijnland-Palts geldt vrijdag vaak als zogenaamde Reibekuchendag. Op deze dag worden de aardappelpannenkoekjes, gemaakt van aardappelen, ui, ei en kruiden, steevast gegeten. Daarnaast worden ze geserveerd tijdens speciale aardappelfeesten door heel het land, zoals het Tolle Knolle-feest in Ibbenbüren, Noord- Rijnland-Westfalen. En ook op kerstmarkten is het aardappelpannenkoekje niet meer weg te denken.

Maar waar komt de lekkernij oorspronkelijk vandaan? Bekend is dat Spaanse zeevaarders de eerste aardappelen rond 1560 vanuit Zuid-Amerika naar Europa brachten. In Duitsland –destijds Pruisen– bevond de aardappelplant zich in de twee eeuwen daarna bijna uitsluitend in botanische tuinen van koninklijke hoven en werd vooral gewaardeerd en bewonderd om zijn prachtige bloemen. Adellijke vrouwen gebruikten die om hun haar mee te versieren, maar de aardappelen zelf wilde bijna niemand eten.

Knollenpredikers

Halverwege de 18e eeuw bracht Frederik de Grote van Pruisen (1712-1786) daar verandering in. Om de terugkerende hongersnoden te bestrijden, besloot hij per decreet dat boeren voortaan op een tiende van hun land aardappelen moesten verbouwen.

Opmerkelijk is dat de vorst ook protestantse predikanten aanspoorde om in hun preken de vele voordelen van de relatief goedkope groente aan te prijzen en mensen aan te moedigen het gewas te verbouwen. Dat leverde hun de naam knollenpredikers op.

Waar en wanneer in Duitsland de aardappel voor het eerst in de vorm van Reibekuchen gegeten werd, is onduidelijk. Wel is bekend dat de voormalige Duitse auteur en schilder Joachim Ringelnatz (1883-1934) er tijdens de Eerste Wereldoorlog een paar bakte, bereid van op het veld gestolen aardappelen. Tegen het einde van en na de Tweede Wereldoorlog werden aardappelpannenkoeken ook gemarineerd in azijn.

Schapenkaas

Hoewel de lekkernij inmiddels uit de Duitse keuken niet meer is weg te denken, is de benaming die eraan gegeven wordt in heel het land anders. Wie in Rijnland-Palts gewend is om Rievkooche eten, moet in Beieren vragen naar Reiberdatschi om een vergelijkbaar gerecht te krijgen. In Berlijn bestel je Kartoffelpuffer, in Mecklenburg-Vorpommeren Kartoffelkuchen en in het Ruhrgebied Reibeplätzchen. Door buitenlanders wordt de lekkernij vaak als Reibekuchen aangeduid.

De regio bepaalt ook hoe het aardappelpannenkoekje wordt bereid. Appelmoes of stroop is een onmisbare toevoeging aan de lekkernij. In Noord-Rijnland-Westfalen worden ze daarnaast vaak op beboterd bruin brood gelegd en opgediend met raap of appelsla. In Beieren is zuurkool een populair bijgerecht en in delen van het Saarland wordt het klaargemaakt met een soep van sperziebonen.

Overigens zijn aardappelpannenkoekjes misschien niet zo typisch Duits als het lijkt. Ze worden namelijk ook elders in de wereld gemaakt. In Wit-Rusland eten mensen draniki, in Bulgarije patatnik, in Iran kotelet, in Luxemburg gromperekichelcher en in Ierland latkes. Toch gebruikt elk land zijn eigen ingrediënten. Zo wordt aan de Turkse patates mücveri courgette, munt en schapenkaas toegevoegd. Wie een variant op de Duitse lekkernij wil proeven, kan dus ook in andere landen terecht.