”Weinig water nodig? Nogmaals de spoelknop kort indrukken, bespaart water!” De oproep in de toiletten van het KPN-hoofdkantoor in Amsterdam laat werknemers sinds dinsdag raden naar de achterliggende bedoeling. Zou het de telecomgigant werkelijk om waterbesparing te doen zijn, of gaat het KPN om de kosten?

Ondanks een forse winstgroei in de laatste drie maanden van het afgelopen jaar en een dalende schuldenlast bracht KPN zijn Nederlandse werknemers dinsdag tijdens de presentatie van zijn jaarcijfers slecht nieuws. Na een eerder massaontslag in 2001 (waarbij KPN 4800 werknemers de laan uitstuurde) en diverse andere ontslagrondes (ruim 1000 banen in 2004), snijdt het concern de komende jaren opnieuw fors in het personeelsbestand. In 2007 hoopt het al zijn telefooncentrales volledig via internet (het Internet Protocol, IP) te laten verlopen. Het bedrijf investeert er de komende jaren miljarden in.

Zo wil KPN al in het voorjaar internetbellen (voice over IP, voip) aanbieden. Dit moet de kosten verlagen. Activiteiten zoals netwerkonderhoud zijn dan met minder middelen en vooral met minder mensen mogelijk. Na het schrappen van de maximaal 8000 banen rekent KPN op een jaarlijkse kostenbesparing van 850 miljoen euro. „Want”, verduidelijkt KPN-topman Scheepbouwer, „in een wereld die volledig op IP draait, wordt alles goedkoper en eenvoudiger.”

De meeste banen staan in Nederland op de tocht, bij de divisie voor het vaste telefoonnet. Van de ruim 12.000 banen bij dat bedrijfsonderdeel verdwijnt op deze wijze tot tweederde. KPN probeert gedwongen ontslagen zo veel mogelijk te voorkomen. Volgens Scheepbouwer kent het bedrijf „jaarlijks een natuurlijk verloop van zo’n 1000 man.” Voorzitter Cor de Jongh van de centrale ondernemingsraad heeft echter „geen idee” waar zijn topman deze cijfers vandaan tovert. „Mij is slechts een verloop van zo’n 2 procent op jaarbasis bekend.” Dat komt bij een totaal van 18.000 Nederlandse werknemers neer op maximaal 360 personen per jaar. Heel wat minder gunstig dan Scheepbouwers voorstelling van zaken. „En tussen die 360 personen zitten vaak heel wat mensen die je helemaal niet kwijt wilt”, zegt De Jongh. Het zijn volgens de voorzitter vooral ouderen die hun hart vasthouden. „Mensen die al hun leven lang bij KPN werken en elders geen toekomst hebben.” KPN heeft zo’n 3400 vijftigplussers in dienst.

Ook vakbonden reageerden dinsdag geschokt op de snoeiplannen van KPN. De AbvaKabo van het FNV eist snel opheldering van het telecomconcern en betwijfelt of er werkelijk 8000 ontslagen nodig zijn. Gelet op het grote aantal te schrappen banen vermoedt Chr. Baggerman van de RMU een dubbele agenda. „Het is niet alleen slagvaardigheid en nieuwe techniek wat KPN hiertoe drijft. Bij ons bestaat het vermoeden dat er simpelweg beheerstaken worden afgestoten.”

De reden voor KPN’s drastische koerswijziging in de richting van internet is duidelijk. Steeds minder mensen bellen via een gewone telefoonlijn. Het afgelopen jaar daalde het aantal vaste aansluitingen bij KPN met 243.000. Het aantal ’vaste’ belminuten daalde met maar liefst 23 procent tot 30,5 miljard.

Het is mobiel bellen of telefoneren via internet wat de klok slaat. Ook de KPN-cijfers spreken in dit verband boekdelen: in een jaar tijd wist het telecomconcern het aantal adsl-abonnees te verdubbelen tot ruim 1,4 miljoen. Het aandeel in de adsl-markt steeg hierdoor naar eigen zeggen met 12,8 procent tot 44 procent.

KPN noemt de koerswijziging een „aanval op de markt voor nieuwe diensten.” Bellen, surfen en televisiekijken: het moet in de toekomst allemaal via internet en het liefst samengevoegd in één pakket, de zogenoemde Triple Play-strategie. Want bedrijven als Wanadoo en Versatel bevechten KPN in toenemende mate met internet, telefonie en steeds vaker ook televisie. Over enkele weken start KPN dan ook met de ombouw van zijn adsl-netwerk naar adsl2+. Dat is een variant waarbij de internetsnelheid tot zo’n 50 procent hoger ligt.

De toekomst zal echter grotendeels afhangen van vdsl, waarmee KPN op korte termijn een proef start. Vdsl is door gebruikmaking van glasvezel snel genoeg om televisiekijken, bellen en internetten met elkaar te combineren. Het maakt internetsnelheden tot wel 50 megabit per seconde (Mbps) mogelijk. Enorm, vergeleken met de maximaal 8 Mbps die met de huidige generatie adsl haalbaar is.

Ondanks dat KPN nog geen toestemming heeft van telecomwaakhond OPTA om internetbellen tegen een vast tarief aan te bieden, is Scheepbouwer zeker van zijn zaak: „De wereld verandert. Dit is wat zowel de consument als de zakelijke afnemer wil.”