Zelfs vooraanstaande politici, zoals Mike Johnson –voorzitter van het Huis van Afgevaardigden– schuwen het niet om dat te beweren. Het geloof in de betrouwbaarheid van de rechtspraak staat daardoor zwaar onder druk.

Twee jaar geleden, toen het Amerikaanse hooggerechtshof het landelijke recht op abortus afschafte, gebeurde het omgekeerde. Democraten, president Biden voorop, stelden dat conservatieve rechters –door Trump benoemd– aan vrouwen hun rechten hadden ontnomen. Hoezo conservatieve rechters? Fundamenteel voor de democratie is toch uit te gaan van de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechtspraak?

Wie echter denkt dat dit uitsluitend in de VS gebeurt, heeft het mis. Eerder vorige week moest Gideon van Meijeren, lid van de Tweede Kamer voor Forum voor Democratie, zich voor de rechter verantwoorden. Hij wordt verdacht van opruiing. In zijn verweer zei Van Meijeren dat het openbaar ministerie zich laat gebruiken door zijn politieke tegenstanders en dat zijn recht op een eerlijk proces is geschonden. Vanaf de publieke tribune kreeg hij met een luid applaus stevige bijval.

„Afkeer van de rechtspraak wordt ingezet als politiek instrument om de macht in handen te krijgen”

Dat mensen die voor het hekje staan niet echt blij worden van de aanklachten die tegen hen zijn ingebracht, laat zich raden. En dat ze kritiek hebben op de uitspraken van rechters is ook goed mogelijk. Dat kan, dat mag. Het is op zich ook niet problematisch. In een democratisch land zijn er goede mogelijkheden om tegen rechterlijke uitspraken in beroep te gaan. De wetgever heeft daar zelf in voorzien.

Maar het oneens zijn en in beroep gaan is nog iets anders dan de rechtspraak van partijdigheid betichten, zoals Trumps achterban en Van Meijeren doen. Daarmee wordt het geloof in de rechtsstaat ondergraven. Niemand minder dan Alexander Hamilton, een van de opstellers van de Amerikaanse grondwet, waarschuwde in 1788 al dat een crisis in de rechtsstaat meestal begint met kritiek op de rechterlijke macht. Populisten van zowel links als rechts zijn daar welbewust mee bezig.

Zodra dat zaad wortel heeft geschoten bij grote groepen in de samenleving, wordt de afkeer van de rechtspraak ingezet als politiek instrument in de strijd om de macht in handen te krijgen. In de achterliggende jaren werd in Polen goed zichtbaar waar dit toe leidt. De onafhankelijkheid van de rechtspraak is om zeep geholpen en daarmee wankelde de democratie.