In haar overwinningstoespraak, maandagnacht in het Hilton in Mexico-Stad, koos Claudia Sheinbaum voor weinig woorden. In enkele minuten legde ze uit wat haar beleid als president van Mexico moet worden: veiligheid, respect voor mensenrechten en diversiteit, vasthouden aan energiesoevereiniteit.

De woorden lijken veel op die van haar voorganger, de aftredende Andrés Manuel López Obrador, toen hij in 2018 met overmacht tot president werd gekozen. Sheinbaum, de kandidaat van zijn Beweging voor Nationaal Herstel (Morena), lijkt niet radicaal anders te gaan regeren dan ”AMLO”, zoals de huidige president in de volksmond heet.

Dat lijkt een verstandige keuze. Hoewel ze de afgelopen zes jaar hard aan de weg timmerde als burgemeester van Mexico-Stad, wordt haar overwinning, met 60 procent van de stemmen nog groter dan die van López Obrador, vooral gezien als een bevestiging van de populariteit van de huidige president.

AMLO werd in 2018 gekozen op een golf van woede over corruptie, crimineel geweld en een politieke elite die het landsbestuur vooral leek te gebruiken om zichzelf te verrijken. Hij reisde jarenlang het land door, waardoor hij voor veel Mexicanen de enige politicus leek die interesse had in de kiezer.

Toen hij in 2018, na twee eerdere mislukte pogingen, eindelijk het hoogste ambt wist te bereiken, beloofde hij zijn kiezers een einde aan de corruptie, aan de oorlog tegen criminele bendes, aan het machtsmisbruik door de elite en de uitbuiting van de onderklasse.

Erbarmelijke wijze

Na zes jaar zijn lang niet al zijn beloftes ingelost. Mexico blijft zuchten onder crimineel geweld; ruim 180.000 mensen zijn gedurende zijn termijn vermoord. De corruptiebestrijding lijkt zich vooral te hebben gericht op politici van oppositiepartijen.

In plaats van, zoals beloofd, de rol van het leger in de criminaliteitsbestrijding te verminderen, heeft hij de militairen alleen maar meer invloed gegeven. Nog altijd worden elke dag gemiddeld elf vrouwen in Mexico vermoord. Het land is het dodelijkste voor journalisten op het westelijk halfrond. Migranten worden volgens activisten op erbarmelijke wijze behandeld.

Critici hekelen bovendien zijn autoritaire trekjes. Zijn aanvaringen met journalisten en mensenrechtenactivisten en pogingen om autonome staatsinstituten te ontmantelen zorgen voor woede onder zijn tegenstanders. Zijn hervormingen van de gezondheidszorg zorgen voor geneesmiddelenschaarste en zijn energiebeleid, gericht op de exploitatie van olie en gas, wordt door critici gezien als misplaatst in tijden van klimaatverandering.

Toch blijft López Obrador populair. De economie draait redelijk, de werkloosheid is laag. Verhogingen van de pensioenen en het minimumloon doen het goed onder minder gefortuneerde Mexicanen.

De belangrijkste erfenis van López Obrador lijkt echter de ontmanteling van het gehate, corrupte traditionele partijsysteem, gedomineerd door de conservatieve Nationale Actie Partij (PAN) en de Partij van de Geïnstitutionaliseerde Revolutie (PRI, die Mexico vorige eeuw als een eenpartijstaat regeerde).

Bloedige strijd

De nieuwe president mag dat politieke project nu verder ontwikkelen. Haar mandaat is enorm: samen met twee kleine coalitiegenoten heeft haar partij Morena een tweederdemeerderheid in het congres, genoeg om de grondwet naar believen aan te passen.

Sheinbaum is een ander soort politica dan López Obrador. Ze is minder charismatisch en kiest minder snel de confrontatie. Haar achtergrond als klimaatwetenschapper draagt bij aan haar imago als progressief en intellectueel, ondanks kritiek van mensenrechtengroepen dat ze als burgemeester van Mexico-Stad vaak hard optrad tijdens demonstraties.

Haar opdracht van de kiezer lijkt relatief eenvoudig: doorgaan met het beleid van López Obrador, wellicht wat minder vijandig richting critici en met meer aandacht voor milieu en klimaat. Ook zegt ze als eerste vrouwelijke president meer aandacht aan diversiteit te willen geven. Haar grootste uitdaging zal de veiligheid zijn; de Mexicanen willen eindelijk een einde aan de bloedige strijd met de drugsbendes in het land.

En dan is er nog de relatie met de Verenigde Staten, de belangrijkste handelspartner. Wie daar 5 november de verkiezingen wint, zal haar buitenlandbeleid domineren. Ook in Mexico blijft Donald Trump voor veel onzekerheid zorgen.