Een open democratische samenleving zoals die van Nederland is kwetsbaar voor hybride aanvallen (”een veelkoppig monster”), aldus de AIV. Het gaat dan om ‘niet-militaire’ aanvallen zoals desinformatiecampagnes, hacks, financiële chantage, bedrijfsspionage of doorknippen van onderzeese kabels.

Het doel van deze vorm van oorlogsvoering is de ondermijning van de samenleving als geheel. Zaken als drinkwatervoorziening of telecommunicatie kunnen snel ontwricht worden. Daarom moet het bedrijfsleven volgens de adviesraad ook veel meer betrokken worden bij het weerbaarder maken van de samenleving.

„De respons op een acute dreiging is nu veel te reactief en veelal gericht op schadebeperking. Een meer proactieve en samenhangende strategie is nodig, waarbij overheid, maatschappelijk middenveld, bedrijfsleven, kennisinstellingen en burgers betrokken zijn”, zegt AIV-voorzitter Bert Koenders.

De in 2022 opgerichte Nationale Veiligheidsraad (NVR) moet aanzienlijk worden versterkt. Die moet worden uitgebreid en gaan zorgen voor een betere coördinatie in de aanpak van hybride dreigingen. Ook moet de NVR volgens het rapport uitgebreide crisisbeheersingsplannen gaan opstellen.

De AIV kijkt met interesse naar de ontwikkeling in Finland. Daar wordt op het gebied van weerbaarheid al sinds 2017 samengewerkt tussen autoriteiten, bedrijven, maatschappelijke organisaties en burgers. Hier wordt ook veel geld vrijgemaakt voor de aanpak. Met onder meer een nationale veiligheidscursus worden burgers hier betrokken gehouden.

Naast invoering van zo’n nationale veiligheidscursus ziet de AIV ook andere mogelijkheden om burgers meer te betrekken. Daarbij wordt gedacht aan een vorm van maatschappelijke dienstplicht, maar burgers kunnen volgens de raad ook betrokken worden door burgerraden en uitbouw van het reservistenbestand.

Vorige week sprak de Tweede Kamer nog over de weerbaarheid van de samenleving. Uitbreiding van de NVR was daarbij een van de voorstellen. Het demissionaire kabinet kondigde aan in het najaar met voorstellen te komen. Beslissingen worden overgelaten aan het nieuwe kabinet.