Demissionair zorgminister Dijkstra deed donderdag geen pogingen de kwestie minder groot te maken dan die is, of te nuanceren. „Een noodsituatie is niet ver weg”, zei ze in een Tweede Kamerdebat.

Een effectief scenario dat het dreigende gezondheidsrisico dat gepaard gaat met medicijntekorten kan afwenden, lijkt echter nog niet voorhanden. Dat is zorgelijk, want één van de oorzaken is inmiddels overbekend: het in 2005 ingevoerde en in de Zorgverzekeringswet vastgelegde, Nederlandse preferentiebeleid.

Strekking daarvan is dat verzekeraars voor een groep medicijnen met een overeenkomstige werking slechts één leverancier aanwijzen wiens geneesmiddelen als enige in aanmerking komen voor vergoeding: de goedkoopste. Financieel is dat beleid al bijna twintig jaar een doorslaand succes: vergeleken met andere Europese landen zijn de uitgaven aan geneesmiddelen per hoofd van de bevolking in Nederland al jaren laag.

Keerzijde is alleen dat veel preferente fabrikanten in een streven de geneesmiddelenproductie toch rendabel te houden massaal zijn uitgeweken naar goedkope productielocaties buiten Europa, bijvoorbeeld India. Gevolg: lange aanvoerlijnen en veel onzekerheid, zowel over de leveringen als over de kwaliteit. Wie op zich laat inwerken hoe vaak toezichthouders al handhavend moesten optreden bij in India gevestigde fabrikanten, zoals bijvoorbeeld Ranbaxy of Intas Pharmaceuticals, en op basis van welke bevindingen, slaat de schrik om het hart.

Het verwondert niet dat meerdere partijen in de Tweede Kamer donderdag voorzichtig begonnen te tornen aan de heilige koe die het preferentiebeleid al jaren is. VVD en PVV pleitten voor het uitbreiden van het aantal preferente leveranciers van één naar twee of drie. De VVD wil daarnaast uitzonderingen voor kwetsbare groepen, zoals bijvoorbeeld kinderen.

Het keuzepalet is echter veel breder. Denk alleen maar aan de enorme winst die te behalen valt door verspilling tegen te gaan.

Veel reeds uitgegeven medicijnen worden niet opgemaakt, bijvoorbeeld doordat ze voor bijwerkingen zorgden, niet aansloegen, of doordat de patiënt kwam te overlijden. Het is een publiek geheim waar die ongebruikte voorraad nu veelal belandt: in de verbrandingsovens. Heruitgave, het duurzame alternatief, stuit al snel op regels die ooit van kracht werden om vervalsing te voorkomen en is slechts voor onderzoeksdoeleinden toegestaan.

In een tijd waarin het geneesmiddelentekort naar recordhoogten stijgt, is dat lastig uit te leggen. Net als het gegeven dat het geneesmiddelentekort in het hoofdlijnenakkoord dat PVV, VVD, NSC en BBB onlangs sloten nergens wordt genoemd.

Als de Tweede Kamer dan toch het voornemen heeft de nieuwe bewindslieden aan de tand te voelen voor ze worden beëdigd, en het akkoord gaat uitbouwen tot een regeerprogram, laat de zorgwoordvoerders zich er dan van vergewissen dat het aanpakken van deze onbevredigende situatie voor de nieuwe zorgminister een speerpunt is.