Tijdens een besloten vergadering op 20 mei met de ruim 200 Italiaanse bisschoppen over de selectie van kandidaten voor de priesterseminaries had Franciscus zich gekeerd tegen de toelating van homoseksuelen. In de seminaries zouden volgens hem al te veel „frociaggine” (een vulgair Italiaans woord voor homo) zitten.

Franciscus’ uitspraak werd gelekt naar de Italiaanse media, die dinsdag ruim aandacht besteedden aan zijn „misstap”, temeer daar de paus zich regelmatig heeft uitgesproken voor een gelijkwaardige behandeling van homoseksuelen in kerk en maatschappij. Italiaanse bisschoppen wezen erop dat Jorge Bergoglio als Argentijn het Italiaans niet perfect beheerst en het woord van zijn Romeins-Vaticaanse omgeving kan hebben opgepikt zonder zich bewust te zijn van de ware strekking ervan. Afgezien daarvan onderscheidt de als progressief bekendstaande Franciscus zich in zijn afwijzing van homofiele priesters en vrouwelijke diakenen weinig van zijn conservatieve voorganger Benedictus XVI.

Buiten de regels

Franciscus’ woorden hebben niet alleen geleid tot scherpe protesten vanuit de lhbti-beweging, maar ook binnen de kerk zelf. Het rooms-katholieke dagblad Avvenire sprak van een uitspraak „buiten de regels”, wat ongeveer de meest vergaande vorm van kritiek is die deze spreekbuis van de Italiaanse bisschoppen kan uiten. De theoloog Alberto Maggi verwoordde de verwarring van veel progressieve rooms-katholieken met de verklaring dat de paus zich vergist: niet de seksuele geaardheid, maar de „goedheid van de ziel” bepaalt of iemand een goed priester is.

Binnen het Vaticaan heeft Franciscus’ misser zorgen gebaard, temeer omdat hij zich in toespraken wel vaker weinig diplomatiek uitlaat. In 2013 sprak hij al van een „gay lobby” binnen de kerk. Na de aanslag door moslimextremisten op het Franse satirische blad Charlie Hebdo in 2015 sprak hij niet alleen zijn medeleven uit, maar betoogde hij ook (vrij vertaald) dat wie kaatst de bal moet verwachten. In een toespraak tegen de geboortedaling betoogde hij dat „katholiek zijn nog niet ”fokken als konijnen” betekent”. Een groep nonnen hield hij voor dat ze zich moesten gedragen als „moeders en niet als oude vrijsters”. En een al te enthousiaste fan op het Sint-Pietersplein diende hij twee klinkende oorvijgen toe.

Officiële teksten

Afgelopen maart zorgde Franciscus bijna voor een diplomatieke crisis toen hij in een interview met de Zwitserse televisie Oekraïne opriep om de witte vlag te hijsen.

De 87-jarige paus neigt ertoe om van officiële teksten af te wijken met strikt persoonlijke overpeinzingen. Dat noodzaakt zijn naaste medewerkers, zoals nu ook, om de schade te beperken. Binnen de Vaticaanse communicatiedienst wordt daarom naar verluidt al uitgekeken naar de volgende uitglijder van zijn onberekenbare werkgever.