Volgens de 28-jarige Biemond valt of staat de economie met de inspanningen van met elkaar samenwerkende mensen. Om die reden vindt hij dat de menselijke waardigheid het vertrekpunt zou moeten zijn. Biemond schreef er zijn proefschrift ”Homo dignus: menselijke waardigheid in de economie” over, waarop hij vrijdag promoveert aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Waarom hebben economen nauwelijks aandacht voor menselijke waardigheid?

„Voor de val van de Berlijnse Muur in 1989 werd een bedrijf, ook in Nederland, als een gemeenschap gezien waarbinnen iedereen meetelde. Met de komst van het neoliberalisme, dat vanuit de Verenigde Staten overwaaide, kwam de focus steeds meer te liggen op het maken van winst en het belang van de aandeelhouders. Zo verplaatste een groeiend aantal bedrijven de productie naar lagelonenlanden, puur vanuit winstoverwegingen. Met die mentaliteitsverandering verdween ook de aandacht voor de menselijke waardigheid.”

„Geld zou voor een onderneming niet het doel moeten zijn, maar het middel” - Ard Jan Biemond, promovendus

Waarom moet de mens weer centraal komen te staan in de economie?

„Vanuit christelijk oogpunt heeft een onderneming vooral een sociaal-maatschappelijke functie, zoals het zorgen voor werkgelegenheid en het bedienen van de klant of cliënt. Natuurlijk moet een bedrijf ook winst maken, maar dan vooral om te kunnen voortbestaan. Geld zou dus niet het doel moeten zijn, maar een middel. Het idee van de menselijke waardigheid verschuift de aandacht weer naar de mens.”

Waarom hecht u zoveel waarde aan de christelijke invulling van dit begrip?

„Vanuit de theologie ontleent de mens zijn waardigheid aan het feit dat hij naar Gods beeld is geschapen. Hij heeft de morele opdracht om zich in overeenstemming daarmee te gedragen. Zijn hoge status schept dus ook een verantwoordelijkheid naar andere mensen toe. Het idee van de menselijke waardigheid helpt om te begrijpen wat het betekent om mens te zijn.

Waarin verschilt de christelijke visie met een seculiere kijk op menselijke waardigheid?

„Ook mensenrechtenorganisaties spreken over de menselijke waardigheid, maar zij leggen de nadruk op de rechten van een individu. Ze vergeten dat het hebben van rechten verplichtingen voor de ander met zich meebrengt. Er is dus geen oog voor de relationele betrokkenheid tussen mensen. In de theologie volgt op de menselijke waardigheid de morele opdracht om het goede te doen.

Uit mijn onderzoek blijkt dat niet iedere Nederlander hetzelfde denkt bij menselijke waardigheid. Ik onderscheid zes perspectieven. Slechts één sluit aan bij de christelijke visie die het belang van het relationele onderstreept. De andere vijf gezichtspunten gaan uit van heel andere waarden bij de invulling van dit begrip, zoals vrijheid, zelfbeschikking en persoonlijk welbevinden.”

Wat gaat de gewone werknemer merken als de mens weer centraal komt te staan in de economie?

„In mijn onderzoek besteed ik aandacht aan de toepasbaarheid van mijn pleidooi in bedrijven en organisaties. Dus hoe maak je waardigheid en naastenliefde concreet? Dat begint met het volwaardig behandelen van iedere medewerker, van de schoonmaakster tot aan de directeur. Dat betekent dat bij de besluitvorming niet alleen naar de kosten en opbrengsten moet worden gekeken, maar vooral naar het belang van de werknemer en de klant of patiënt. Er is dus weer een mentaliteitsverandering nodig.”

Promovendus Ard Jan Biemond (28) over zijn proefschrift over de menselijke waardigheid in de economie.