Consument houdt zijn donkere bril op
Elke maand publiceert het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) het actuele cijfer over het consumentenvertrouwen. Vertrouwen speelt een belangrijke rol bij hoe we omgaan met ons geld; althans, zo voelt het.
Ontbreekt het, zien we de toekomst weinig rooskleurig in, dan zullen we minder geneigd zijn grote aankopen te doen. Liever bouwen we dan een buffer op voor ongunstig tij.
Het CBS berekent de stand van zaken aan de hand van een steekproef met vragen over hoe we aankijken tegen het economisch klimaat en tegen onze eigen financiële positie. In 2000, toen iedereen hoge verwachtingen koesterde over de opmars van internet, tikte de index een record aan van +36. In oktober 2022 zakte hij weg naar -59. Zo somber waren we sinds het begin van de metingen in 1986 niet geweest.
Bij de kredietcrisis, de eurocrisis en de coronacrisis tekende zich eveneens een dip af, maar blijkbaar raakte de situatie in 2022 ons nog heftiger. Wellicht doordat die iedereen direct trof in de portemonnee. De prijzen ontspoorden: exploderende energietarieven en dure boodschappen.
Inmiddels is het consumentenvertrouwen, volgens de jongste rapportage, opgekrabbeld tot -21. Een stuk boven het dieptepunt, maar de min betekent dat onveranderd meer mensen negatief dan positief gestemd zijn. Is er economisch gezien reden voor een donkere bril? De groei, de toename van de welvaart, bedroeg vorig jaar slechts 0,1 procent en blijft in de prognoses voor 2024 beperkt tot circa 1 procent. Maar banen zijn er in overvloed en de meeste lonen stijgen fors.
Ons vertrouwen hangt ongetwijfeld niet af van puur economisch klimaat en financiële positie, maar vooral van de achterliggende omstandigheden. Het huidige lage niveau illustreert waarschijnlijk –velen zullen dat bij zichzelf herkennen– de algemene indruk dat er volop problemen en dreigingen zijn. De media confronteren ons er elke dag mee. Oorlog in Europa en in het Midden-Oosten, om iets te noemen. En wat te denken van woningnood, personeelskrapte, onvoldoende capaciteit op het stroomnet, een opwarmende aarde, stikstofuitstoot, files? Op tal van terreinen lopen we tegen grenzen aan. Tegelijk staan we in het onlangs verschenen World Happiness Report van de universiteit van Oxford zesde op de internationale ranglijst van landen waar de mensen het meest gelukkig zijn. Kortom, gelukkig en toch pessimistisch.
We kunnen trouwens vraagtekens plaatsen bij het verband tussen vertrouwen en bestedingen, want ondanks die -21 durven we best geld uit te geven. In het vierde kwartaal van 2023 kwam er een einde aan de milde recessie doordat juist de consumptie voor het eerst in dat jaar toenam. Op het terras en bij de reisbureaus bijvoorbeeld trekken we weer enthousiast de portemonnee. Voor 2024 rekent het Centraal Planbureau (CPB) zelfs op een plus van de consumptieve uitgaven van 2,7 procent. Denken en doen van de consument lijken soms verwarrend, een beetje dubbelhartig ook.
De auteur is oud-redacteur economie van het RD.
