De hoogleraar praktische theologie aan de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA) ziet zich door de kerkelijke verscheurdheid in Nederland geplaatst voor de vraag „of al deze afscheidingen en pogingen om gereformeerder te zijn dan een ander ook waren gebeurd als wij geleefd hadden vanuit de gemeenschap met Christus.” Hij denkt van niet.

„Kan er een kerkscheuring plaatsvinden op Golgotha?”zo stelde de christelijke gereformeerde theoloog een retorische vraag.  Prof. Kater was woensdag hoofdspreker op de COGG-conferentie over het thema ”Dromen van kerkelijke eenheid”. Voor een gehoor van zo’n zestig aanwezigen stelde hij „dat de kerk een gemeenschap is van Gods Zoon, Jezus Christus. Als die gemeenschap er niet is, ga je op van alles en nog wat de nadruk leggen. Dan ga je je stand ophouden, maar dan is er innerlijk alleen nog een leeg huis.”

Omgekeerd, als die gemeenschap er wel is, als je samen voor het kruis staat of bij het open graf, kun je eigenlijk niet scheuren, stelde prof. Kater, zelf lid van een kerk die momenteel onder grote spanning staat. „Maar áls de wegen kerkelijk uiteen gaan, dan gaan ze daar, bij het kruis, uiteen. Dan kan het blijkbaar niet anders.”

Institutie

De hoogleraar wees de aanwezigen op wat de apostolische vader Clemens van Rome en de reformator Johannes Calvijn hebben geschreven over de noodzaak van eenheid. „Laat iedere kerkenraad een bespreking van het vierde boek van de Institutie op de agenda zetten alvorens ook maar iets te gaan roepen over een dreigende scheuring of over de onmogelijkheid van eenheid of over een eenheid zonder waarheid.”

Door de organisatoren gevraagd waar hij, denkend aan kerkelijke eenheid, van droomt, zei prof. Kater: „Dan zie ik in gedachten al die mannen en vrouwen met hun kinderen naar de dorpskerk gaan. Ze weten:  we gaan naar de plek waar de gemeenschap met Christus geoefend wordt. Dan zie ik al die ogen vol verwachting kijken, ik zie hun hunkering, hun verwondering. In mijn droom is er niemand die zegt: Gaat het nu alwéér over de verzoening? In mijn droom raken mensen niet uitgekeken op Wie Jezus is. En als ze dan in die dorpskerk naar elkaar kijken, doen ze dat opeens met andere ogen. En als de kerk uitgaat, kijken ze met andere ogen de wereld in, omdat ze Christus in de ogen hebben gezien. Ik droom van een eenheid rond brood en beker, zonder dat er over alles uniformiteit is.”

Hartader

Net als prof. Kater verwees ook co-referent ds. H. J. Lam, oud-voorzitter van de Gereformeerde Bond binnen de Protestantse Kerk in Nederland, woensdag naar Calvijn. „Katholiciteit is een hartader van zijn theologie. Ooit zei hij wel tien oceanen te willen oversteken met het oog op de eenheid van de kerk.”

In de recente Verklaring van het Platform Rome-Reformatie ziet ds. Lam, „hoewel er de nodige bedenkingen tegenin te brengen zijn”, toch ook „een wolkje als eens mans hand. Want wat winnen we er met het oog op Gods Koninkrijk mee om heden ten dage een geharnaste anti-papist te zijn?”

De predikant noemde zichzelf, als het om kleine of grote oecumene gaat, „ten diepste een reaalpolitiker. Ik bedoel: komen we in het huidige tijdsgewricht met zijn secularisatie, individualisme, fragmentarisering en bunzig-zijn van gezag verder dan dat iemand kiest voor de kerk waarin hij of zij aardt?”

„Luther zei: Opdat wij de kerk zullen gelóven, verbergt God haar onder dwaalleer” - Ds. H.J. Lam, predikant Protestantse Kerk in Nederland

Ds. Lam citeerde een andere reformator, Maarten Luther. „Die schreef ooit: opdat wij de kerk zullen gelóven, verbergt God haar onder dwaalleer, onder tweedracht, onder de onenigheid van de apostelen, enzovoort.” Het doet de predikant des te sterker bidden: „Uw Koninkrijk koom’ toch, o Heer.”

Grondvlak

De tweede co-referent, mediator en trainer dr. S. D. Post, probeerde inzake kerkelijke eenheid lessen te trekken uit de hereniging van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt en de Nederlands Gereformeerde Kerken, op 1 mei vorig jaar. „Wat gebeurde daar de achterliggende jaren? In de hoofden van de mensen veranderde iets. Men ging anders over elkaar denken. De beelden over elkaar verschoven, mede doordat ook standpunten verschoven. Op het grondvlak gingen mensen met elkaar kennis maken.”

„Je moet het meer verwachten van gewone kerkgangers dan van samensprekingen op synodaal niveau” - Dr. S.D. Post, mediator en trainer

Bij de Gereformeerde Gemeenten, zijn eigen kerkgenootschap, ziet wetenschapper Post „nog heel weinig beweging als het gaat over naar elkaar toegroeien, elkaar vinden, hereniging”. Post vroeg zich af op welke wijze er wel beweging zou kunnen ontstaan. „Ik denk dat je het dan meer moet verwachten van de silent majority en van gewone kerkgangers dan van samensprekingen op synodaal niveau. Op het grondvlak kan het gebeuren, daar waar mensen geen monologen houden, maar zich invoegen in het narratief van de ander en zo komen tot herkenning en een gevoel van verwantschap.”

Vrijmoedig

Dat de Christelijke Gereformeerde Kerken op de TUA „vrijmoedig docenten van andere kerkelijke denominaties toelaten” ziet Post als „een goed voorbeeld van hoe het ook in een dorp zou kunnen gaan, als plaatselijke kerken zich in elkaar herkennen en ook gewoon dingen samen gaan doen. Waarna dan uiteindelijk synodes de stap zouden moeten zetten om dan ook daadwerkelijk te besluiten om als kerken samen verder te gaan.”

Nieuws in beeld

Inleiding door ds. H.J. Lam op de COGG-conferentie in Bodegraven. beeld RD, Anton Dommerholt

Bezoekers van de COGG-conferentie in Bodegraven spreken in de pauze met elkaar. beeld RD, Anton Dommerholt

Ontmoetingen in de pauze van de COGG-conferentie in Bodegraven. beeld RD, Anton Dommerholt

Bezoekers van de COGG-conferentie in Bodegraven spreken elkaar in de pauze; rechts prof. Kater.  beeld RD, Anton Dommerholt

Bezoekers van de COGG-conferentie in Bodegraven praten in groepjes door over het thema. beeld RD, Anton Dommerholt

Inleiders op de COGG-conferentie in Bodegraven; links prof. Kater, midden dr. Post. beeld RD, Anton Dommerholt

Deelnemers aan de COGG-conferentie in Bodegraven met elkaar in gesprek: in het midden drs. Ton van der Schans, secretaris. beeld RD, Anton Dommerholt

Bezoekers van de COGG-conferentie in Bodegraven met elkaar in gesprek. beeld RD, Anton Dommerholt