PVV, VVD, NSC en BBB oogden eensgezind, toen ze landbouwminister Piet Adema vorige week in een set gezamenlijke vragen vroegen of hij bereid was tijdens de huidige formatiefase „geen nieuw beleid van uitkoopregelingen af te kondigen”. „Hij moet gewoon stoppen met boeren uitkopen”, had BBB-voorvrouw Caroline van der Plas zich een dag eerder al laten ontvallen. En: „Wat we nu aan het doen zijn, is volkomen kolder.”

Aanleiding was een bericht in De Telegraaf, waarin anonieme bronnen verklapten aan welke maatregelen Adema werkte om de mestcrisis te beteugelen. Dat invoering van een graslandnorm –een minimum oppervlakte grasland per koe– zeker voor BBB uiterst gevoelig lag, was van meet af aan helder. Daar kwam de kritiek op de uitkoopregeling bovenop. Daarnaast was al duidelijk dat de partij van Caroline van der Plas alles op alles wil zetten om Brussel zover te krijgen opnieuw mestderogatie te verlenen aan Nederland. De huidige afbouw van de uitzondering voor Nederland op de standaardhoeveelheid mest die Europese boeren over hun land mogen uitrijden, is immers een belangrijke oorzaak van de huidige mestcrisis.

VVD en NSC, twee van de andere formerende partijen, bleken dinsdag, in een debat dat een voorafje bleek voor het uitgebreide mestdebat van 25 april, behoorlijk anders in de wedstrijd te zitten dan BBB. „Wij dragen deze voorstellen een warm hart toe”, zei NSC-Kamerlid Harm Holman over het plan van aanpak van Adema. VVD’er Thom van Campen zou de brief van de minister het liefst „door de shredder” halen, zei hij, „maar ik vrees dat we geen alternatief hebben”.

NSC en VVD omarmden niet alleen de voorstellen van Adema, maar uitten zich ook kritisch in de richting van BBB. Die partij werkt aan eigen plannen, wat nogmaals onderstreept dat BBB zich niet kan vinden in het plan van aanpak van Adema.

„Wij dragen de voorstellen van minister Adema een warm hart toe” - Harm Holman, Kamerlid NSC

Brussel

De BBB-parlementariër zei niet vooruit te kunnen lopen op de voorstellen waar zijn partij mee komt. „Maar dat we ook in Brussel nog moeten gaan praten, staat voor BBB als een paal boven water.”

„Betekent dit dat BBB haar volledige hoop vestigt op het opnieuw verkrijgen van derogatie in Brussel, ondanks dat er sprake is van een afbouwpad dat zo fel is bevochten?” wilde VVD’er Thom van Campen weten. NSC’er Holman zei tegen Pierik dat hij „een beetje de kriebels” kreeg van de „illusie” dat de 300.000 à 400.000 wagens mest in september wel een plekje zouden kunnen vinden. „Dat ís er gewoon niet.”

Pierik zei dat zijn partij zich niet alleen op Brussel wil richten, maar met „een vrij breed pakket” komt. „Het is niet zo dat ik denk dat we een eenvoudige klus te klaren hebben.”

Alsof de verdeeldheid tussen de partijen nog niet voldoende duidelijk was geworden, onderstreepte Van der Plas die woensdag nog eens. „Hier wil ik het aan de formatietafel wel even over hebben”, tekende de Volkskrant op uit de mond van de BBB-leider.

Pijnloos

Of de vier het aan de formatietafel alsnog eens zullen worden? Een nieuwe derogatie van Brussel is in elk geval voorlopig echt niet aan de orde, zo veel is wel duidelijk. Evenmin is het realistisch om ervan uit te gaan dat de huidige mestcrisis op een andere manier pijnloos kan worden opgelost. Bovendien is mest niet het enige dossier waarbij de nodige maatregelen in het verschiet liggen; dat geldt, afgaand op recente rapporten van het Planbureau voor de Leefomgeving, ook voor stikstof.

Alles overziend zit BBB in een lastig parket. Enerzijds móét de partij aan het eind van de formatie als het om landbouw gaat successen kunnen presenteren aan de achterban; anderzijds kan de realiteit van de mestcrisis en de stikstofopgave dat behoorlijk bemoeilijken. Als het de informateurs Dijkgraaf en Van Zwol nog niet helder was, dan na deze week zeker: ook landbouw is een heikel formatiethema.