In de voormalige Sovjet-Unie kreeg de kerk het vanaf 1917 zwaar te verduren. Religie gold als ”opium van het volk” en moest bestreden worden om het volk uit zijn ‘verdoving’ te halen. De kerk kon immers met religie het volk onder controle houden.

Er was vrijwel direct een ”harde” invloed om de kerk te beheersen. Kerkleiders en gelovigen werden geïntimideerd, protestantse kerken moesten zich registreren voor controle, opleidingsinstellingen moesten sluiten, censuur, enzovoorts. Deze harde aanpak was voor velen wel zichtbaar, de ”zachte” druk was moeilijker te onderscheiden. Met atheïstische lessen moest religie uit het denken van de mensen verwijderd worden.

Overlevingsstrategie

Vanaf 1950 is door de Chinese overheid een gecontroleerde kerk, de Drie-Zelf Kerk, opgetuigd. De Chinese overheid had de controle over de benoeming van kerkelijke leiders, bepaalde de leerstellingen en inhoud van de prediking. Zij zag religie als een bedreiging voor haar macht omdat het christelijk geloof tegenover de communistische leer stond.

De kerken in het Midden-Oosten onder islamitische dictatuur (vanaf 7e eeuw) hebben meestal een harde druk ervaren. In het algemeen overleven de meeste kerken in het Midden-Oosten zonder in te leveren op de inhoud van het geloof. Men doopt illegaal en verspreiding van literatuur of (theologische) training is veelal verboden. Christen-zijn levert tal van risico’s op: ontslagen worden, studiebeperkingen, intimidatie en pesten. Maar ook ergere vormen van vervolging, zoals verkrachting, gedwongen uithuwelijking, mishandeling, gevangenschap, opsluiting in werkkampen, de doodstraf en kerkvernietiging.

Irrelevant

In het Westen gaat de beïnvloeding van de kerk stukken subtieler. Maar de gevolgen zijn er niet minder om. Er is een spanningsveld tussen de christelijke normen en waarden en die van onze westerse maatschappij. Maatschappelijk wordt ons geleerd dat we moeten opkomen voor onszelf. We zijn immers ondernemer en regisseur van onze eigen dromen en succes. Wees jezelf en kies zelf.

Maar dit is in strijd met wat de Bijbel ons leert. De maatschappelijke norm, zoals het zelfbeschikkingsrecht en individualisme, is geheel doorgedrongen in veel kerken. De christelijke leer staat op gespannen voet met ethische inzichten die in de maatschappij breed gedragen worden. Tegenwoordig heeft iedereen zijn eigen waarheid, terwijl de kerk leert dat Jezus dé Waarheid is. Onze maatschappij stuurt aan op secularisatie, zodat de kerk een kleine rol krijgt en vooral met zichzelf bezig is, net zoals vroeger in de Sovjet-Unie en nog in China het geval is.

De kerk zal door de maatschappij gewaardeerd worden zolang zij christelijke naastenliefde uitoefent. De spanning loopt op zodra de kerk Gods normen en waarden hoger plaatst dan de maatschappelijke normen en waarden.

Velen geloven dat de kerk zich zal moeten aanpassen aan de veranderende samenleving om relevant te blijven. De kerk wordt dan niet relevant voor zichzelf, maar alleen relevant voor de maatschappij, die de kerk juist naar de marge drukt. Maar een aangepaste kerk is irrelevant voor het Koninkrijk van God.

Waarom zal men nog christen worden als de kerk gelijkvormig is aan de normen van de maatschappij?

Zoutloos

Open Doors benoemt zes levensterreinen waarop christenvervolging plaats kan vinden. Vijf met zachte invloed en één met harde invloed (geweld). Mijns inziens zitten we in het Westen in de zachte fase. De kerk wordt verzocht zich aan te passen aan de algemene maatschappelijke normen en waarden. Later kan er een periode van harde druk komen en dan is het te laat om terug te keren.

Daarom een eerste waarschuwing: Denk niet dat het accepteren van de zachte druk ons relevant houdt voor Gods Koninkrijk. Het ontneemt ons de unieke christelijke positie en opent de deur naar harde druk. Zachte invloed is niet los te koppelen van harde invloed.

De christelijke normen en waarden werden vroeger gewaardeerd en overgenomen door de maatschappij. Nu is de kerk een minderheid en is het andersom. De maatschappij beïnvloedt 24/7 de kerk. Het is kiezen tussen het accepteren van de maatschappelijke anti-Bijbelse normen en waarden (onze boodschap verwatert) of vasthouden aan Gods normen en waarden. De kerkgeschiedenis in de voormalige Sovjet-Unie en China heeft aangetoond dat de kerk veel invloed heeft verloren door zich aan te passen aan dictatoriale en antireligieuze systemen. Deze aanpassing was door de kerk juist gekozen als overlevingsstrategie.

Als het normaal van onze maatschappij de leer van de kerk overtroeft, dan heeft zij niets unieks meer te bieden. Waarom zal men nog christen worden als de kerk gelijkvormig is aan de normen van de maatschappij? God waarschuwt Israël heel vaak dat het geen beïnvloeding van andere volken en hun afgoderij mocht accepteren.

We hebben de opdracht juist om ”geheel anders” te zijn, dat maakt ons geloof uniek en aantrekkelijk. Hebben we niet te veel bewondering voor onze maatschappij, boven wat God ons leert? In het Nederlands Dagblad (3-2) schrijft ds. Sam Janse: „Voor een gezellige kerk kom ik mijn bed niet uit, want ik heb het thuis al reuzegezellig. Een kerk die het ons makkelijk maakt heeft geen toekomst.” Daarom een tweede waarschuwing: Een niet-onderscheidende kerk is als zout zonder smaak. Dan hebben we niets meer te bieden dan wat de maatschappij zelf vaak beter doet.

De Bijbel laat duidelijk zien dat vervolging een functie heeft in Gods Koninkrijk

Geen compromis

Aanpassing aan de maatschappij bespaart de kerk vaak veel afkeuring en vervolging. Westerse christenen zijn vaak onder de indruk van gelovigen in de voormalige Sovjet-Unie, China en het Midden-Oosten die geen compromis sloten. Standhouden tijdens christenvervolging, ver weg, wordt door veel westerse christenen met bewondering bekeken. Deze christenen stellen Gods normen en waarden hoger dan wat hun maatschappij te bieden heeft. Onze westerse kerk staat nu onder druk en het lijkt dat we weinig doen met de lessen van de vervolgde kerk. Daarom een derde waarschuwing: de Bijbel laat duidelijk zien dat vervolging een onderdeel is van en een functie heeft in Gods Koninkrijk. Door acceptatie van andere normen en waarden dan de Bijbelse kan God het bruikbare instrument van vervolging niet inzetten.

Drie waarschuwingen (een gewaarschuwd mens telt voor twee). Er dreigt groot gevaar dat de kerk zichzelf geleidelijk overbodig maakt door de normen en waarden van onze atheïstische maatschappij meer te bewonderen dan Gods normen en waarden. Een onderscheidende kerk heeft meer toekomst dan een maatschappelijk relevante kerk. Bovengenoemde voorbeelden tonen hoe satan overal zijn methode heeft om de kerk te marginaliseren. In het Westen heeft hij het meeste succes, het werelddeel waar de kerk krimpt. Dat willen we toch niet zomaar laten gebeuren?

Dit artikel verscheen eerder in uitgebreidere vorm in Het Zoeklicht. De auteur (MSc public health) bezocht kerken in onder meer Oost-Europa en het Midden-Oosten.