Hoog rijst de toren van de Sint-Romboutskathedraal op aan de ene kant van de Grote Markt in Mechelen. Aan de andere kant prijkt het stadhuis. Een zijstraat leidt naar Museum Hof van Busleyden. In dit stadspaleis ontving een Vlaamse edelman filosofen als Desiderius Erasmus en Thomas More.

Het museum werd in 2018 heropend, maar voor de renovatie van de ramen en het dak was er toen geen geld. Die klus is nu alsnog geklaard. Tegelijk is de expositie opnieuw ingericht en zijn enkele topstukken gerestaureerd. ”Thuis in Bourgondisch Mechelen”, is het thema.

De trappen zijn ook opgeknapt, zodat bezoekers nu het torentje mogen beklimmen. De tuin was een steenvlakte, maar is veranderd „van strak en hard naar weelderig en groen”. Dat ”weelderig” moet nog komen; de plantjes zijn nog klein en de waterslangen domineren. De ontwerpers hebben in elk geval „een eigentijds hofje, een groene oase” op het oog.

Verdeeldheid

Het museum is zaterdag heropend. Tot 2 juni zijn er ook de wapenborden van de Orde van het Gulden Vlies te zien, die de afgelopen drie jaar gerestaureerd zijn. Deze orde werd op 10 januari 1430 ingesteld door Filips de Goede, hertog van Bourgondië. Hij wilde daarmee de adel nauwer aan zich verbinden, zodat er in het versnipperde gebied meer eenheid ontstond. Hij had ook de verdediging van de christelijke godsdienst op het oog.

Eerst waren er 25 ridders, maar er kwamen er al snel meer bij. Toen Filips II in 1555 koning werd, waren er negentien nieuwe vliesridders, onder wie zijn eigen zoon en ook Willem van Oranje, die zijn grote tegenstander werd.

Zoals het Habsburgse rijk rond 1700 uiteenviel in een Spaans en een Oostenrijks deel, zo deed de ridderorde dat ook. De Oostenrijkse Orde heeft sinds 2000 Karel van Habsburg-Lotharingen –nazaat van de Oostenrijkse keizers– als hoofd. Aan het hoofd van de Spaanse Orde staat de koning van dat land. Sinds 2014 is dat Felipe VI. Juan Carlos, zijn vader, benoemde in 1985 koningin Beatrix tot ridder, en die eer viel ook de vorsten van tal van andere landen te beurt. Met name tijdens staatsbezoeken kennen staatshoofden elkaar nogal eens een onderscheiding toe.

De rechten op de Spaanse troon zijn betwist, onder meer door de carlisten, van wie een deel nu prins Carlos –zoon van de Nederlandse prinses Irene– als hoofd van de orde van het Gulden Vlies beschouwt.

Rangen en standen

Over de glorie van weleer gaat het in de tentoonstelling in Museum Hof van Busleyden. Mechelen heeft maar een bescheiden omvang, maar ooit was het de feitelijke hoofdstad van de Nederlanden. De jaren 1473-1530 vormden voor Mechelen een bloeiperiode.

Het stadspaleis van Jeroen (Hieronymus) van Busleyden herinnert daaraan. Hij was lid van de Grote Raad, de hoogste rechtbank in het Bourgondische rijk. Van Busleyden vestigde zich in 1507 in Mechelen, in hetzelfde jaar als Margaretha van Oostenrijk, de landvoogdes van de Habsburgse Nederlanden. Haar woning is er ook nog: Hof van Savoye. In datzelfde jaar 1507 werden de zwartzusters met hun pestpatiënten verplaatst naar de andere kant van de stad, want het hof vreesde voor besmetting.

Margaretha regeerde in naam van haar minderjarige neefje, de latere keizer Karel V. Niet alleen de adel komt aan bod in de expositie, maar alle rangen en standen onder de inwoners van Mechelen. Een vrouw die vondelingen opving, kreeg elk jaar een koe van het stadsbestuur, zodat ze de kinderen van melk kon voorzien. Bedelaars mochten overdag schuilen in de kerk, maar voor sluitingstijd werden ze naar buiten gejaagd. ”Zotten” werden eerst opgesloten en later moesten ze de stad verlaten.

Een maquette van de stad laat zien waar de verschillende bevolkingsgroepen woonden. In de vitrines prijken albasten reliëfs die in Mechelen zijn vervaardigd. In de laatste ruimte klinkt muziek. Daar ligt het grote Koorboek van Margaretha van Oostenrijk.

Gruwelijk gestraft

In die periode van renaissance en humanisme verzamelden zich hier kunstenaars en filosofen. In de tentoonstelling is ”De wereld van 1507” aangevuld met moderne kunst waarvan de bedenkers vinden dat die bij de oude erfstukken past. Bij het thema religie wordt een sinistere video van duiveluitbanning in Kongo getoond naast eeuwenoude schilderijen van mensen die vanwege hun geloof ter dood werden gebracht. De ontwerpers willen laten zien dat de hedendaagse beelden meer indruk maken, terwijl feitelijk het geweld op de schilderijen veel ernstiger was.

„Protestanten worden in Mechelen gruwelijk gestraft”, meldt een paneel bij het jaartal 1529. Willem van Zwolle werd veroordeeld tot de brandstapel. Achte en Adrienne Hermans werden in een zak genaaid en verdronken bij de watermolen.

Zigeuners werden evenmin getolereerd. In 1504 werden twee Roma onthoofd. In 1513 was een beul zo dronken dat hij er niet in slaagde iemand met één slag te onthoofden. Daarop werd de beul door een woedende menigte gedood.

De ridders van het Gulden Vlies kwamen in 1491 in deze Vlaamse stad bijeen. Bij die gelegenheid zijn de 29 wapenborden gemaakt die nu voor het eerst van dichtbij te zien zijn.

De borden werden vervaardigd voor het vijftiende kapittel van de ridderorde. Voorzitter van de bijeenkomst was de latere hertog Filips de Schone, die nog maar 13 jaar was. De vergadering werd gehouden in de Sint-Romboutskerk, het bedehuis dat later tot kathedraal werd verheven. De wapenborden zijn nu tijdelijk naar het museum verplaatst. „De tentoonstelling geniet de Hoge Bescherming van Zijne Majesteit de Koning.”

www.hofvanbusleyden.be