Alle kinderen in Nederland hebben recht op goed onderwijs. Dat recht zou ook moeten gelden voor extra begeleiding, als leerlingen een duwtje in de rug nodig hebben. Hier dreigt echter scheefgroei en kansongelijkheid.
Jaar op jaar groeit het aantal commerciële bureaus die, niet zelden tegen forse tarieven, huiswerkbegeleiding, bijles of examentraining aanbieden. Er is een heuse bijlesindustrie ontstaan, waarin honderden miljoenen euro’s omgaan. Uit cijfers die het Reformatorisch Dagblad opvroeg, blijkt dat de markt voor dergelijke diensten in tien jaar tijd verdrievoudigde. Een kwart van alle leerlingen krijgt betaalde bijles.
Iemand die er gedegen onderzoek naar deed, onderwijskundige Louise Elffers, waarschuwde al in 2018 voor een ”bijlesgeneratie”. De groei van dit schaduwonderwijs heeft volgens haar een directe relatie met prestatiedruk: de wens van ouders én de maatschappij dat kinderen een zo hoog mogelijke opleiding volgen.
Op zichzelf is die wens te begrijpen. Het is nu eenmaal zo dat een hoger diploma een beter perspectief geeft op een goede baan en een dito salaris. Dat ouders hun kind willen helpen om net even dat benodigde zetje te geven, is niet verkeerd. Bedenkelijk is wel dat commerciële bureaus, soms zelfs ingezet door scholen, deze onderwijstaak op steeds grotere schaal naar zich toe trekken. Niet dat deze bureaus geen goed werk kunnen doen. Waar het om gaat is dat hun tarieven lang niet voor elke ouder zijn op te brengen. Dat werkt kansongelijkheid in de hand.
Hierover luidde ook de Onderwijsbond enkele jaren geleden al de noodklok. Ondanks voorgenomen maatregelen blijft het schaduwonderwijs groeien. Het zou daarom goed zijn als het reguliere onderwijs bijles zoveel mogelijk binnen de school organiseert. Dat verlaagt de drempel aanzienlijk. Het is mooi om te zien dat verschillende reformatorische scholen op deze manier werken en zo extra begeleiding voor alle leerlingen toegankelijk maken.
Wat blijft schuren is de maatschappijbrede drang om zo hoog mogelijk opgeleid te zijn. De bijlesindustrie is daarvan een symptoom, maar de oorzaak ligt dieper. Praktisch opgeleide krachten krijgen veelal niet de waardering die hoogopgeleide werknemers wel oogsten. En dat terwijl er een schreeuwende behoefte is aan vakmensen: de installateur die de zonnepanelen op het dak legt, de verzorgende die de dementerende oudere helpt, de pedagogisch medewerker die de klas op orde houdt.
Ouders en scholen zouden er goed aan doen hun leerlingen niet ten koste van alles te willen begeleiden naar het hoogst haalbare diploma. De miljoenen die daarvoor verdwijnen in de bijlesindustrie verdienen een betere bestemming. Demissionair minister van Onderwijs Dijkgraaf pleitte de afgelopen maanden herhaaldelijk voor meer waardering voor praktijkgericht onderwijs. Hij kan dat geld vast goed gebruiken.
