Hoe kan het, zo vroegen met name de Democratische senatoren, dat een op de vier Amerikanen jullie medicijnen niet kan betalen, terwijl er miljarden winst worden gemaakt, er miljarden in dividend worden uitgekeerd aan aandeelhouders en jullie ieder zo’n slordige 50 miljoen dollar per jaar verdienen? Verschillende senatoren wisten schrijnende situaties te noemen in hun thuisstaat: mensen overlijden omdat ze moeten kiezen voor de huur betalen, eten kopen of medicijnen betalen.

Een ander pijnpunt voor de senatoren is dat de Amerikaanse burger voor veel medicijnen vier keer zoveel kwijt is als de inwoners van Canada en andere westerse landen. Zo kost de behandeling van kanker met het middel Keytruda van de farmaceut Merck in de USA per jaar bijna twee ton. In Nederland kost dezelfde behandeling ‘maar’ 50.000 euro. De verklaring die de drie directeuren hiervoor gaven, is dat Amerikanen veel sneller toegang krijgen tot hun nieuwe medicijnen, die ook nog eens beschikbaar zijn voor een veel groter scala aan ziekten. In de andere landen moet men veel langer, soms jaren, wachten op toelating en worden nieuwe medicijnen niet in alle gevallen voorgeschreven. Senator Sanders merkte op dat dit niet terug te zien is in de gemiddelde levensverwachting van de Amerikanen.

De situatie van de gezondheidszorg in Nederland is, gelukkig, niet te vergelijken met die van de Verenigde Staten. Toch nemen ook bij ons, hoewel de medicijnen goedkoper zijn dan in de USA, de medicijnprijzen toe. De Nederlandse overheid spendeerde in het afgelopen jaar van uw en mijn belastinggeld 100 miljard aan gezondheidszorg. Daarvan ging zo’n 6,5 miljard naar de inkoop van medicijnen. Naast het feit dat we steeds ouder worden en daardoor ook langer medicijnen slikken, neemt dit bedrag elk jaar ook toe door het duurder worden van medicijnen. Het middel Zolgensma, dat gebruikt wordt in de behandeling van de zeldzame erfelijke spierziekte spinale musculaire atrofie (SMA), kost per behandeling 1,9 miljoen euro. Na onderhandelingen tussen de Nederlandse overheid en de farmaceut is de prijs gedaald en wordt het medicijn nu vergoed door de zorgverzekeraar. Het medicijn Casgevy, dat sinds kort in de USA op de markt is en dient voor de behandeling van sikkelcelziekte (misvormde rode bloedcellen) en beta-thalassemia (geen rode bloedcellen), kost 2,2 miljoen dollar per behandeling. Of het middel in Nederland vergoed gaat worden, is de vraag.

De reden dat deze medicijnen zo verschrikkelijk duur zijn, is dat het aantal patiënten die ze gebruiken gering is en er maar één behandeling nodig is. Afgewogen tegen de bestaande behandelingen, die veelal gepaard gaan met het gebruik van andere medicijnen en (langdurige) ziekenhuisopnames, zijn bovenstaande prijzen zo gek nog niet. Om nog maar niet te spreken over de toename in de kwaliteit van leven.

Een ander probleem is dat van alle nieuw ontwikkelde medicijnen 90 procent faalt omdat ze niet effectief zijn, omdat ze te veel bijwerkingen geven of omdat de concurrent een beter middel heeft. De 10 procent die wel effectief is voor patiënten moet de kosten van de mislukte medicijnen dekken. Daarbovenop komt nog eens dat de tijd waarin deze kosten terugverdiend worden en er winst gemaakt kan worden voor nieuwe investeringen beperkt is. Op het moment dat het geneesmiddel niet meer door een patent beschermd wordt, mag iedereen het middel namaken en valt er door de farmaceut niets meer aan te verdienen. Toch blijft het een lastig verhaal, omdat het ontwikkelen van nieuwe medicijnen vanuit het motief om lijden te verhelpen blijkbaar niet zonder een kapitalistische prikkel kan. Dat beseffen zowel de senatoren als de heren directeuren.

De auteur is moleculair bioloog.