Een van mijn Surinaamse schoonzoons is een hardwerkende man. Hij verdient al jaren zijn brood als taxichauffeur. Zijn rijstijl is, zeker voor iemand die taxi rijdt, opmerkelijk braaf te noemen. Hij rijdt zelden te hard of door een rood licht. Dat heeft deels ook te maken met de enigszins vervallen staat van zijn auto, die in Nederland de apk-keuring absoluut niet zou doorkomen. Maar hier keuren de keurmeesters op verzoek –én tegen betaling– met de Franse slag.

Waar ik mij vreselijk aan erger, is dat hij consequent zonder autogordel om rijdt. En vooral dat hij toestaat dat zijn dertienjarige dochter –dus onze kleindochter– die irritante gewoonte heeft overgenomen. „Het is maar een klein stukje”, zegt hij iedere keer als ze bij ons gordelloos wegrijden en ik weer een opmerking maak. „Wat kan er nu gebeuren?”

Ik werp dan altijd tegen „heel veel” en som de voorbeelden op van mensen die ik ken die net zo laconiek waren en daardoor bij een ongeluk flinke verwondingen opliepen – of in sommige gevallen dat ongeluk niet meer konden navertellen. Mijn kleindochter kijkt mij dan aan alsof ik een knorrige zeuropa ben, mijn schoonzoon wuift mijn gemopper weg.

Surinamers kunnen echt heel eigenwijs zijn en lappen het liefst alle regeltjes aan hun laars. Vooral als ze door hogerhand zijn opgelegd. De autogordel is daar slechts één voorbeeld van. Het maakt mij eigenlijk niet uit, al vind ik wel dat ze kinderen het goede voorbeeld moeten geven. Maar dat gebeurt dus niet, zoals met mijn kleindochter. Die wordt nu al geleerd dat ze zich niks van regels hoeft aan te trekken.

Die eigengereidheid heeft soms vergaande gevolgen en niet alleen op de weg. Ook op het water zijn de risico’s enorm als je de regeltjes negeert. Heel veel Surinamers zijn afhankelijk van het vervoer over de vele –soms onstuimige– rivieren die het land rijk is: om dagelijks vanuit het aan de overzijde gelegen district naar Paramaribo over te steken, om naar het werk te gaan of om in de jungle naar school te kunnen. De bootsmannen van de korjalen (kleine houten booten) spelen in dit land dus een minstens zo belangrijke rol als bus- en taxichauffeurs.

Maar ook zij trekken zich collectief niets aan van de regels. Passagiers zijn al jaren wettelijk verplicht een zwemvest te dragen, dat is immers net zo belangrijk als de gordel in de auto en kan levens redden. Maar vrijwel geen bootsman trekt zich daar iets van aan. Want ach, „er gebeurt toch niets”, is het standaardargument.

Die laksheid leidt regelmatig tot ongekende drama’s. Vlak voor afgelopen Kerst was het nog raak, toen in het oosten van het land een boot omsloeg en vier kinderen uit één gezin verdronken. Ik heb dit drama aangegrepen om voor mijn kleindochter als voorbeeld te gebruiken wat er kan gebeuren als je je niet aan de regels houdt. Het heeft tot nu toe weinig effect gehad.