De grote dooi is abrupt gestopt
Het was zo mooi allemaal. De laatste drie, vier jaar gebeurden er allerlei verrassende dingen in het Midden-Oosten. Voormalige aartsvijanden werden niet bepaald goede vrienden, maar in elk geval begroeven ze de strijdbijl.
Het belangrijkste voorbeeld daarvan zijn de Abrahamakkoorden uit 2020, toen de Verenigde Arabische Emiraten en Bahrein een normalisatieverdrag met Israël tekenden. De bedoeling was dat Saudi-Arabië zou volgen.
Een ander historisch voorbeeld is de toenadering tussen Saudi-Arabië en Iran. Die kemphanen sloten in de zomer van vorig jaar een deal die was bemiddeld door China.
Maar er is meer. Turkije zocht toenadering met Egypte, Qatar verzoende zich met de Emiraten en met Saudi-Arabië, Syrië werd weer opgenomen in de Arabische familie en Iran en Turkije gaan voor miljarden in elkaars economie investeren. Het is niets minder dan een golf van verzoening die door de regio waaide, nadat het eerste decennium van deze eeuw juist veel verwijdering had laten zien. Eerder schreef ik op deze plaats over de politieke bekering van voormalige oorlogshitsers. In een regio die bol staat van spanningen was deze verandering zeer welkom.
Maar de grote dooi is gestopt en de spanning is terug in de regio. Het is een van de gevolgen van de oorlog in Gaza. Saudi-Arabië bijvoorbeeld wil in deze gespannen atmosfeer geen normalisatieverdrag met Israël tekenen. En van de veelbelovende toenadering tussen Saudi-Arabië en Iran horen we weinig meer.
De regio is niet terug bij af, dat zeker niet. Allerlei bilaterale contacten tussen landen, zoals Turkije en Iran, blijven gewoon doorgaan. Maar nieuwe initiatieven zijn duidelijk even in de koelkast gezet. De grote dooi is, in elk geval voor nu, gestopt.
Dat is niet zo vreemd. De toenaderingen van de laatste jaren waren mooi, maar ze ruimden geen onderliggende verschillen van inzicht op. De echte punten van verschil, zoals de verdeling van invloedssferen, daar werd nauwelijks over gesproken. Laat staan dat die punten werden opgelost.
Wat er gebeurde, is dat in een rustige atmosfeer besloten werd die punten voor nu gewoon te laten liggen. Dat is heel verleidelijk. In haast ieder samenwerkingsverband zijn daar voorbeelden van te geven. Voor het oog is het dan pais en vree, maar als de druk toeneemt komen de verschillen alsnog naar boven.
De oorlog tussen Israël en Gaza heeft deze druk opgevoerd. Het zal heel boeiend zijn om te zien wat die oorlog op de middellange termijn voor gevolgen heeft voor het Midden-Oosten. Komen we opnieuw in een periode van ideologische tegenstellingen terecht? Of weet een nieuwe generatie van leiders ondanks de spanningen straks over de eigen schaduw heen te springen?
