Rusland verdient fors minder aan olie
Na de inval van Rusland in Oekraïne volgden in 2022 allerlei sancties voor de Russische oliehandel. De stroom olie is verschoven naar Azië.
De maatregelen van de Europese Unie en G7, de groep van zeven grote industrielanden, om Russische olie-inkomsten te verminderen lijken succesvol.
Na het uitbreken van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne wilden de EU en de G7 met een boycot en een prijsplafond op Russische olie de oorlogskas van het land verkleinen. Rusland produceert ongeveer 10 procent van het wereldaanbod van olie. Met olieverkoop financiert het gedeeltelijk de oorlog in Oekraïne. Nu de sancties tegen Russische olie enige tijd van kracht zijn, worden de economische gevolgen voor het land duidelijk.
De EU startte in 2022 een boycot op de inkoop van Russische olie. Daarnaast werd samen met de G7 voor olie uit Rusland een prijsplafond ingevoerd. Rusland kan zo voor een maximaal bedrag van 60 dollar per vat (55 euro; een bedrag onder de marktprijs van ongeveer 80 dollar) olie verkopen. Vooral net na de invoering van de sancties daalden de Russische olieopbrengsten. In juli 2022, vóór de sancties, waren de opbrengsten nog zo’n 20 miljard dollar per maand. In februari 2023 was dit nog 12,3 miljard. Hierna stegen de inkomsten weer enigszins, maar ze blijven lager dan voor de oorlog.
Rusland heeft het door de sancties moeilijker met de verkoop, maar kan nog steeds het merendeel van de olie kwijt. Sinds het invoeren van de boycot kopen EU-landen geen Russische olie meer. Daarnaast wil Rusland zelf de olie niet verkopen aan de niet-Europese landen die het prijsplafond hanteren. Daardoor gaat de Russische olie nu voornamelijk naar Aziatische landen, zoals China en India. Vóór de sancties kocht India gemiddeld 20.000 Russische vaten olie per dag. Olie-inkopen deed het land liever in het Midden-Oosten. Maar nadat de Russische olie goedkoper werd, ligt het gemiddelde op 1,2 miljoen vaten per dag.
De olie die Aziatische landen als India niet meer in het Midden-Oosten kopen, wordt nu door Europese en G7-landen aangeschaft, als vervanging van de Russische olie. „We hebben zo echt een verschuiving van de wereldhandel gezien”, zegt Hans van Cleef, energiespecialist bij adviesbureau Publieke Zaken.
De verkoop van olie aan Aziatische landen tijdens de sancties is lastig voor Rusland. Zo is er het probleem van transport en verzekering. Vrijwel alle grote scheepvaartbedrijven die olie vervoeren, zijn gevestigd in Europa of een van de G7-landen. Ditzelfde geldt voor de bedrijven die de vracht van deze schepen verzekeren. Rusland kan alleen gebruikmaken van deze bedrijven als het land zich aan het prijsplafond houdt.
Dat wil Rusland niet. Daarom probeert het zelf de olie te verschepen en te verzekeren. Er is een vloot van oude schepen aangelegd met bijbehorende risico’s. „Dit zijn oude tankers die eigenlijk rijp waren voor de sloop. Die zijn niet voor niks afgeschreven”, zegt Van Cleef. „De kans dat het vervoer fout gaat is dus groter.” Bij deze grotere risico’s kost verzekeren meer geld.
De olie die Rusland weet te verkopen en te vervoeren gaat tegen een flinke korting weg. „Omdat de risico’s veel groter zijn bij het kopen van Russische olie vergeleken met andere olie, is de onderhandelingspositie van het land zwak”, zegt Van Cleef.
Aziatische landen kunnen daarom een lage prijs bedingen. Russische olie wordt nu voor ongeveer 60 dollar per vat verkocht. De gemiddelde prijs van andere olie is zo’n 80 dollar per vat. Deze prijs veranderde weinig door sancties op de Russische olie.
„Rusland maakt daarentegen nog steeds wel winst op olie”, zegt Van Cleef. „De productiekosten liggen namelijk rond de 40 dollar per vat.”
Nog strengere sancties zijn volgens de specialist echter geen goed idee. „Russische olie blijft nodig. Zonder deze olie zou de prijs nog verder worden opgedreven en raakt dit ons misschien wel harder dan Rusland.”
