Waar Fenema in het vorige boek de huidige tijd „diagnosticeerde”, zoeken de auteurs in ”De leegte voorbij” naar een „therapie”. Deze therapie krijgt de vorm van een verhaal, een narratief. Een verhaal dat mensen met elkaar delen en dat verbindt. Schrijven aan dat verhaal is als het bouwen aan een prachtige kathedraal, stellen de auteurs. Ook al wordt het gebouw nooit voltooid, het bouwen zelf is al een zinvolle bezigheid en getuigt van perspectief en hoop.

De auteurs gaan in gesprek met zeventien denkers met een zeer diverse achtergrond, geselecteerd op hun „onafhankelijke en creatieve geest”. Aan het woord komt onder anderen Klaus Schwab, de oprichter en directeur van het World Economic Forum. Dit is overigens het enige gesprek dat in het Engels wordt gevoerd.

Het boek eindigt met een conclusie, gevolgd door een epiloog waarin de auteurs hun ervaringen met het samenstellen van het boek delen. De schrijvers geven aan dat het boek „vanuit hoop en optimisme” is geschreven. De gesprekken hebben bij hen de hoop doen ontwaken dat ze „voorbij de leegte” kunnen geraken.

Onomwonden stellen zij dat het doorgeschoten individualisme de grootste crisis van deze tijd is. Het moet anders, wil er toekomst zijn. Dit ”anders” wordt gezocht in een samenleving waarin beproefde transcendente waarden als eerlijkheid, naastenliefde, tolerantie en solidariteit er weer toe doen. Transcendentie in de betekenis van: dat wat groter is dan onszelf en wat ons overstijgt; waar wij deel van uitmaken en wat zin en richting geeft aan ons bestaan.

De opzet van het boek is origineel. God komt veelvuldig ter sprake, echter niet als actor in of ontwerper van het nieuwe verhaal. Het gaat de auteurs namelijk niet om een „nostalgische terugkeer naar het religieuze beleven van toen”, maar om het afstoffen van kernwaarden als solidariteit, omzien naar elkaar, elkaar verdragen en oprechte interesse in de ander.

De toon is hoopvol en positief en dat 
enthousiasmeert. De auteurs geven eerlijk aan dat de uitkomst van de gevoerde gesprekken beslist geen afgerond nieuw verhaal is. De hoop ligt wat hen betreft vooral in de ervaring dat het creëren van tijd en ruimte om met elkaar van gedachten te wisselen op zichzelf al tot een nieuw gedeeld perspectief leidt.

Ik wil hier niets aan afdoen, maar gaan we het redden met „het afstoffen van de kernwaarden uit onze christelijke, humanistische en verlichtingstraditie”? Met het creëren van fysieke ruimtes waar mensen elkaar weer kunnen ontmoeten? Met het oefenen in naastenliefde en elkaar verdragen? Zeker, er is kleine goedheid, er zijn daden van zelf-
opoffering, van nabuurschap, van authentieke liefde. Anderzijds ben ik er niet gerust op dat dit toereikend is, gezien de recente politieke ontwikkelingen. Het opkomende populisme met de roep ”het eigen volk eerst”, leidt altijd tot uitsluiting van anderen.

Mijn vraag is of de genoemde afgestofte kernwaarden los verkrijgbaar zijn van de traditie waarbinnen deze werden geleefd? Wat zegt een verwijzing naar „onze joods-christelijke traditie” door sommige politieke partijen, ons nu eigenlijk? Een christelijke traditie die niet meer gevoed wordt door de bron waaraan ze ontspringt en de gemeenschap met Christus in de Geest niet meer beoefend wordt, heeft geen toekomst.

Vanuit de toekomst

Historicus Beatrice de Graaf merkt in een van de gesprekken op: „Ik heb eigenlijk geen nieuw narratief nodig. Ik voel mijzelf thuis bij een heel oud, krachtig narratief dat samenbindend is (…) gekregen uit de bronnen van mijn christelijke opvoeding.” Dit val ik bij. Het is een verhaal dat vanuit de toekomst naar ons toe komt. Het zijn Christus en Zijn rijk die ons al in het heden aanzetten en oefenen tot een leven in dankbaarheid, tot zorg voor de ander in zijn behoeftigheid en tot priesterlijke zorg voor de schepping.

Boekgegevens

”De leegte voorbij. Op zoek naar een verhaal dat ons verbindt”, Esther van Fenema en Joost Röselaers; uitg. Prometheus; 303 blz.; € 22,99